Wetenschapsforum

Gegroet,

Ik wil hier niet zozeer een filosofische vraag stellen en hoop ook niet om een filosofisch antwoord te krijgen. Ik hoop wel een antwoord vanuit de historische kant te krijgen. Dus hoe zou een historicus onderstaand probleem oplossen?

Nu bij het onderzoeken van enkele historische gebeurtenissen ben ik op een moment stil gaan staan en heb mij afgevraagd of het eigenlijk wel mogelijk is om kennis te verkrijgen in de geschiedenis ondanks de problemen van selectie en partijdigheid.

Kunnen we bijvoorbeeld echt spreken (dus beweren dat we kennis hebben) over genocide, holocaust of bezettingen in de geschiedenis als we toch problemen ondervinden zoals selectie en partijdigheid van bronnen en informatie?

Hoe zou een historicus het probleem van partijdigheid en selectie kunnen oplossen en toch tot een conclusie komen bij een historische bevinding?

Allereerst:

of het eigenlijk wel mogelijk is om kennis te verkrijgen in de geschiedenis ondanks de problemen van selectie en partijdigheid.

Ik neem aan dat je bedoelt: "om kennis te verkrijgen in de geschiedenis gezien de problemen van selectie en partijdigheid"?

De historicus beschikt over een heel arsenaal aan mogelijkheden om om te gaan met problemen als selectie en partijdigheid van de bronnen. Deze mogelijkheden maken deel uit van de "historische kritiek". Zo kan hij zich bijvoorbeeld gaan afvragen wie de auteur was van de bron en wat diens doelstelling was. Of hij kan de inhoud van een tekst aan een kritisch onderzoek onderwerpen (woordkeuze, zinsbouw) om op die manier inzicht te krijgen op de bedoelingen of de mentaliteit van de auteur ervan.

Dit neemt echter niet weg dat de mogelijkheid, om tot werkelijke kennis van het verleden te komen, in vraag kan worden gesteld. En dit is ook gebeurd, ook binnen de geschiedwetenschap. Deze kritiek kan gebeuren op basis van partijdigheid van de bronnen, maar kan eigenlijk uit nog veel meer hoeken komen. Zo is de historicus bijvoorbeeld ook nooit objectief, hij is een product van zijn tijd en de studie die hij maakt zal ook hierdoor beïnvloed zijn. Bovendien is de manier waarop aan historisch onderzoek wordt gedaan meestal ook heel selectief: men stelt een bepaalde vraag en gaat dan van hieruit de bronnen gaan raadplegen. Daarnaast is het medium waarlangs het onderzoek gebeurt, namelijk taal, ook verre van neutraal en men kan zelfs de mogelijkheid van de taal om de werkelijkheid te representeren (zowel in de historische bronnen als in het eindproduct van het historisch onderzoek (boek, thesis...)) in vraag gaan stellen. In het verlengde hiervan kan je dan stellen dat het eindproduct van het historisch onderzoek eigenlijk ook maar "een verhaaltje" is, een realiteit die wordt gecreëerd door de historicus en dus geen representatie van de verleden werkelijkheid, "hoe het werkelijk geweest is" (en dus misschien meer zegt over de historicus en diens tijdsgeest, dan over het verleden dat hij denkt voor te stellen).

De vragen die je hier stelt, namelijk "hoe is het mogelijk om tot kennis te komen van het verleden, en is dit eigenlijk wel mogelijk?", hebben al heel wat mensen bezig gehouden en ik kan je niet direct een kant en klaar antwoord geven, omdat ik hiervoor bijna een heel overzicht van de historiografie zou moeten geven en ik weet er niet genoeg van af om dit te doen.

Persoonlijk zou ik antwoorden dat het wel degelijk mogelijk is om tot kennis te komen van het verleden. Een historicus dient de vele problemen, met betrekking tot het onderzoek doen naar, en representeren van, het verleden, in het achterhoofd te houden. Maar hij beschikt over voldoende middelen om tot betrouwbare kennis van het verleden te komen. Indien we dit laatste niet zouden erkennen, dreigt er een soort extreem relativisme en kan iedereen zijn eigen voorstelling van de geschiedenis gaan creëren. (Nogmaals, dit is een persoonlijk standpunt. Ik weet niet als er hier consensus over bestaat binnen de academische geschiedschrijving maar de meesten zullen het wel met mij eens zijn denk ik, aangezien hun historisch onderzoek anders compleet nutteloos zou zijn.)

Ik hoop dat dit niet te veel een filosofisch antwoord is geworden. Als je meer wil weten over dit onderwerp kan je misschien best zelf wat zoeken:

http://nl.wikipedia.org/wiki/Geschiedenis_...chiedschrijving

http://nl.wikipedia.org/wiki/Geschiedschrijving

Hier wordt een kort overzicht gegeven van de historische methode:

http://nl.wikipedia.org/wiki/Historische_methode