Wetenschapsforum

Nadat ik een paar dagen terug op de site van BNN een herhaling had gezien van "How To Stay Alive" stel mijzelf zeer de vraag hoe het komt dat wij mensen vaak moeilijk kunnen omgaan met eenzaamheid. In de eerder genoemde door BNN geproduceerde serie wordt presentator Dennis Storm ergens in de bush in de USA gedropt om zo acht dagen in de wildernis te overleven. Even buiten kijf gelaten in hoeverre dit allemaal echt waar is (het blijft immers televisie) wist hij lichamelijk zich te redden, maar geestelijk en psychisch vond hij het allemaal erg zwaar op den duur.

Ik herinnerde mij ineens dat ik vroeger ook eens een dropping heb gehad in Noord-Tsjechië met mijn des tijdse scoutinggroep waarvan we ook twee dagen in uitzondering moesten doorbrengen. Dit was inderdaad lastig, confronterend en je gaat dan ook veel met jezelf praten, in jezelf praten.

Hoe komt dit? Hoe is dit te verklaren? In the end zouden wij als mens zijnde toch onszelf moeten kunnen redden in de natuur? De sociale afhankelijkheid lijkt echter zo groot dat eenzaamheid een groter probleem lijkt te zijn als het letterlijke overleven. Toen der tijd in Noord-Tsjechië merkte ik ook dat ik bv. schuldgevoelens kreeg ten opzichte van mensen, dat ik eens lelijk had gedaan tegen iemand of mijn ouders, je krijgt er op zulke momenten echt spijt van. Het is een hele flinke confrontatie met jezelf. Maar hoe komt het nu juist dat die eenzaamheid dit opwekt?

Ben benieuwd naar verklaringen van mensen hierop ..

... In the end zouden wij als mens zijnde toch onszelf moeten kunnen redden in de natuur? De sociale afhankelijkheid lijkt echter zo groot dat eenzaamheid een groter probleem lijkt te zijn als het letterlijke overleven. ...

De mens is niet gemaakt om alleen door het leven te gaan. Daar zijn niet alleen psychologische redenen voor, maar evengoed ook biologische.

Voorbeeld van vooral biologische/ genetische oorzaken:

- de mens wordt op de wereld gezet als een kleine, hulpeloze baby. En daar begint het al: we hebben, in onze kindertijd, verzorgers nodig die ons helpen te overleven. Zonder deze verzorgers zouden we gewoon verhongeren en ons niet kunnen beschermen tegen de gevaren van alledag.

- Kijk bv. ook naar de soort waar we mee van afstammen: de aap leeft, voor zover ik weet, niet alleen, maar leeft samen met andere apen in een groep. Een van de redenen daarvoor is dat de groep nodig is om een individuele aap te beschermen tegen gevaren van bv. predators. En, groter bekeken, dat het vormen van een groep nodig is voor het overleven van de groep (en dat ze dus dan pas hun genen kunnen doorgeven om een nageslacht te vormen).

- Ons hechtingssysteem. Een biologisch ingebakken, maar deels ook psychologisch systeem: Het begon ergens met Spitz en Bowbly die, na WO-II gingen rondkijken in de weeshuizen, die vol zaten met kinderen die hun ouders hadden verloren in de oorlog. Zo stelden ze vast dat een groot deel van de erg jonge kinderen (peuterleeftijd) ernstig depressief waren. Er bleek een link te zijn tussen die ernstige depressie en de mate waarin ze geen liefde hadden gekregen in die periode. Ze hadden normaal te eten gekregen, maar ze hadden geen liefde van anderen gekregen. Zo werd zelfs duidelijk dat kinderen, die nochtans de basisverzorging hadden gekregen (eten, drinken, slaap), gewoonweg stierven als gevolg van afwezigheid van zorg.

Dit filmpje toont ons er iets over:

<object width="425" height="350"></param></param><embed src="" type="application/x-shockwave-flash" wmode="transparent" width="425" height="350"></embed></object>

Uit experimenten met aapjes werd ook duidelijk dat zelfs jonge aapjes die vanaf hun geboorte werden weggehaald bij hun mama-aap (en die dus geen zorg van haar kregen), vooral de voorkeur gaven aan een pluchen, zachte surrogaat-mama dan aan een surrogaat-mama in ijzerdraad die melk gaf. Dit geeft iets weer over hoe belangrijk die zorg van een ander dus is (= afhankelijkheid van anderen) voor het jonge kind. Je kan in het volgende filmpje iets zien over die experimenten die door Harlow werden uitgevoerd (de eerste die er echt onderzoek over deed):

<object width="425" height="350"></param></param><embed src="" type="application/x-shockwave-flash" wmode="transparent" width="425" height="350"></embed></object>

eerder psychologisch bekeken:

- Met onze nood aan hechting die geleidelijk aan tot stand komt na de geboorte, hoeft het ons dan ook niet te verbazen dat we als volwassene nog steeds de nabijheid van een ander nodig hebben. Eenzelfde hechtingssysteem, zoals bij (jonge) kinderen en hun verzorgers, is evengoed aanwezig tussen 2 volwassen liefdespartners. Omwille van diezelfde reden: de nood aan liefde en zorg.

- de mens heeft de ander nodig voor heel wat sociaal-psychologische processen. Zo halen we bv. onze zelfwaardering grotendeels uit hoe anderen ons waarderen (vooral tot en met de adolescentie, maar later ook nog steeds) en we vergelijken onszelf met welbepaalde anderen om zo te kunnen vaststellen dat we eigenlijk toch wel beter zijn dan anderen (nodig om een positief en dus gezond zelfbeeld te kunnen houden).

Ook bij volwassenen is het van belang dat hij zich ziet als groepslid van één of andere groep (ev. heel basaal: ik behoor tot de groep van mensen die werken in bedrijf X,...). Dit versterkt verder onze eigen identiteit en ons zelfbeeld (bv.: omdat ik tot die vriendenkring behoor, voel ik me veilig en sterk).

Verder zie ik nog in andere processen tussen mensen dat het belangrijk is om niet alleen te zijn:

- we gebruiken het contact met anderen om van de ander te leren (observationeel leren) en ev. te leren overleven.

- empathie ervaren bij een ander is heel waardevol om je eigen moeilijke ervaringen te kunnen verwerken. Daarvoor heb je dus weer een ander nodig die empathisch is ingesteld.

Als besluit dan... Wat, tot op vandaag, het belangrijkste lijkt, is dat we van nature uit nood hebben aan een hechtingsfiguur en dus ook zorg, en dit stopt niet op volwassen leeftijd (simpelweg om te kunnen overleven).

Verder kan het vormen van een groep voor iedereen van levensbelang zijn: zo kunnen we bv. bepaalde taken tot een goed einde brengen die we anders nooit alleen zouden kunnen uitvoeren en waardoor we kunnen overleven. Denk bv. ook aan het feit dat er bij een ramp plots heel veel samenhorigheid ontstaat tussen mensen die anders nooit contact met elkaar gezocht zouden hebben. Op zo'n momenten helpt men anderen te overleven, vaak letterlijk, soms ook figuurlijk door psychologische steun te bieden.

Het is zelfs zo, dat er meer en meer wordt beweerd dat niet alleen het doorgeven van onze genen (via seksueel contact) belangrijk is voor de overleving van onze soort, maar dat evengoed het kunnen vormen van sociale banden belangrijk is voor de overleving van onze soort.

Dido

- de mens heeft de ander nodig voor heel wat sociaal-psychologische processen. Zo halen we bv. onze zelfwaardering grotendeels uit hoe anderen ons waarderen (vooral tot en met de adolescentie, maar later ook nog steeds) en we vergelijken onszelf met welbepaalde anderen om zo te kunnen vaststellen dat we eigenlijk toch wel beter zijn dan anderen (nodig om een positief en dus gezond zelfbeeld te kunnen houden).

Verder zie ik nog in andere processen tussen mensen dat het belangrijk is om niet alleen te zijn:

- we gebruiken het contact met anderen om van de ander te leren (observationeel leren) en ev. te leren overleven.

- empathie ervaren bij een ander is heel waardevol om je eigen moeilijke ervaringen te kunnen verwerken. Daarvoor heb je dus weer een ander nodig die empathisch is ingesteld.

Hoewel het niet te vergelijken is met een jungle. Steeds meer mensen maken gebruik van Sociale Media, als Facebook, Hyves, maar ook andere netwerken zoals internet fora. Veel mensen "verschuilen" zich achter een IP-adres. Hoewel mensen via die weg een groot "sociaal" netwerk kunnen opzetten en onderhouden, is er geen sprake van fysiek menselijk contact, laat staan empathie. Zou je kunnen spreken van een "virtuele" hechtingsdrang en in hoeverre kunnen mensen zich daarin thuisvoelen. Of zal uiteindelijk het verlangen naar een fysieke relatie het altijd winnen?

BTW Dido: Duidelijke uitleg en filmpjes.

Zeer boeiende antwoorden waarvoor mijn dank!