Wetenschapsforum

Ik weet dat dit een moeilijk onderwerp is in die zin dat het uitnodigt tot heel wat onwetenschappelijke onzin, maar ik zal proberen om het hier "wetenschappelijk" te houden. Weet dat deze vraag uit een oprechte kritische houding voortkomt, een houding die wetenschappers hopelijk toch kunnen waarderen.

Staat het wetenschappelijk vast dat al mijn mentale ervaringen niet meer zijn dan een complex samenspel van chemische en elektrische processen in het brein; m.a.w. dat het immateriële (zien, horen, ruiken, smaken, voelen, denken) eigenlijk gewoon bestaat uit het materiële?

Ik weet dat er verschillende simpele argumenten zijn die pleiten vóór deze "materialistische" benadering. Het gaat hier om voorbeelden die aantonen dat veranderingen in het brein (het materiële) ook een duidelijke impact hebben op het mentale. Bijvoorbeeld de chemische veranderingen in het brein als gevolg van het innemen van drugs leiden tot een veranderde mentale toestand. Ook fysieke veranderingen aan het brein als gevolg van een ongeval kunnen leiden tot serieuze mentale veranderingen in een persoon.

Anderzijds lijkt het me kort door de bocht om zo maar deze mentale ervaringen een eigen bestaan te gaan ontkennen. Als ik kijk naar mijn ervaring, kan ik toch duidelijk verifiëren dat er zoiets bestaat als "zien" en "denken" en "voelen" etc. Een theorie die stelt dat enkel het materiële bestaat, zou dan toch ook overtuigend moeten aantonen waarom deze mentale ervaringen niet bestaan en hoe dit kan? Voor sceptici kan dit misschien duidelijk worden door het om te draaien: stel dat ik zou stellen dat er enkel maar geest bestaat, dan zou je waarschijnlijk ook van me verlangen dat ik overtuigend kan aantonen dat de materiële wereld niet bestaat, terwijl deze voor ons toch duidelijk waarneembaar is...

Hoewel ik wel weet dat de wetenschap soms indruist tegen ons "gezond verstand", is het toch zeer moeilijk voor mij om te bevatten dat een immateriële ervaring als bijvoorbeeld "zien", eigenlijk gewoon een complex samenspel van chemische stoffen (o.a. eiwitten als ik het goed heb) zou zijn. Als je maar eens kijkt bij jezelf wat het betekent om te "zien" of "horen" of...: dit is totaal onvergelijkbaar met de materiële wereld. Het lijkt absurd om te stellen dat zo'n mentale ervaring, waarvan ik niet kan bepalen "waar" het zich bevindt of welke afmetingen het heeft, waar het begint en waar het eindigt etc., dat dit eigenlijk niet meer zou zijn dan enkele fysische processen. Het immateriële en het materiële zijn zo fundamenteel verschillend van elkaar, dat het absurd lijkt om te stellen dat het ene eigenlijk bestaat uit het andere. En indien je dit toch stelt, dan moet je toch verdomd goed kunnen aantonen hoe dit in elkaar zit...

Er zijn natuurlijk nog andere "argumenten" tegen de materialistische benadering. Het meest bekend zijn waarschijnlijk de bijna-dood-ervaringen, die blijkbaar toch vaak voorkomen en die erop zouden wijzen dat er toch iets "mentaals" is dat kan los bestaan van het materiële brein. Een ander argument dat ik eens had gehoord, vertrok van de quantummechanica. Men vertrok vanuit de theorie (?) dat, zolang er geen waarnemer is die tracht de positie van een deeltje te bepalen, dit deeltje zich in alle mogelijke posities kan bevinden. Dus het is pas wanneer iemand kiest om waar te nemen dat de deeltjes "ineenklappen" naar een specifieke positie. Dit zou dan een bewijs zijn dat het mentale (de waarnemer die kiest om te observeren) een invloed heeft op het materiële...

In deze zaken (bijna dood ervaringen en quantummechanica) ben ik echter helemaal niet thuis en ik heb er ook mijn twijfels over. Dus als iemand harde tegenargumenten kan geven, hoor ik het graag (en hopelijk vergeeft u mij enige mogelijke naïviteit of dommigheid in mijn reproductie van deze "argumenten").

Om te besluiten: Ik vraag me dus vooral af in hoeverre de wetenschap nog ruimte laat voor het bestaan van "het mentale". Is het volledig bewezen dat alle mentale ervaringen niet meer zijn dan materiële processen in het brein? En kan men dan ook overtuigend aantonen dat het mentale niet bestaat en uitleggen hoe materiële processen kunnen leiden tot immateriële ervaringen...?

Ik ben zeker geen "spiritualist" die stelt dat er enkel maar geest is, maar ik vind dat de (populaire?) wetenschap er nogal snel vanuit gaat dat al onze mentale ervaringen eigenlijk niet meer zijn dan fysieke processen in ons brein, terwijl ik hier nog nooit echt harde, sluitende bewijzen of verklaringen voor heb gezien...

Hopelijk neemt u dit als wetenschappers serieus en schiet u het niet onmiddellijk af als spirituele onzin.

Een bijna dood ervaring heeft juist alles met materialisme te maken [klik. Of er een rol is voor quantum mechanica in het functioneren van een brein is mij niet bekend, dit is doet aan de materialisme vraag echter niks af en staat er dan ook eigenlijk los van.

De wetenschap probeert de materiele wereld te verklaren, niet materiele zaken (geesten en eeuwige jachtvelden) passen hier per definitie niet in.

Om te besluiten: Ik vraag me dus vooral af in hoeverre de wetenschap nog ruimte laat voor het bestaan van "het mentale". Is het volledig bewezen dat alle mentale ervaringen niet meer zijn dan materiële processen in het brein? En kan men dan ook overtuigend aantonen dat het mentale niet bestaat en uitleggen hoe materiële processen kunnen leiden tot immateriële ervaringen...?

Het psychisch monisme (de wijsgerige aanname dat alleen het psychische bestaat) is verenigbaar met de resultaten van de empirische wetenschap. Daarom kan er ook géén bewijs bestaan dat alleen de materiële wereld zou bestaan.

Ik ben zeker geen "spiritualist" die stelt dat er enkel maar geest is, maar ik vind dat de (populaire?) wetenschap er nogal snel vanuit gaat dat al onze mentale ervaringen eigenlijk niet meer zijn dan fysieke processen in ons brein, terwijl ik hier nog nooit echt harde, sluitende bewijzen of verklaringen voor heb gezien...

Zulke bewijzen zullen er ook nooit komen. Omgekeerd zijn bewijzen voor een eventuele onjuistheid van het materialisme wel voorstelbaar, bijvoorbeeld wanneer de menselijke geest tot kunststukjes in staat zou blijken die op basis van de fysische opbouw van het brein uitgesloten zouden moeten zijn. Maar het is goed mogelijk dat een dergelijk bewijs van de onjuistheid van het materialisme nooit gevonden wordt, ondanks verwoede pogingen van de parapsychologie.

Wellicht zullen nooit zeker weten hoe het precies zit...

Ik vraag me dus vooral af in hoeverre de wetenschap nog ruimte laat voor het bestaan van "het mentale". Is het volledig bewezen dat alle mentale ervaringen niet meer zijn dan materiële processen in het brein? En kan men dan ook overtuigend aantonen dat het mentale niet bestaat en uitleggen hoe materiële processen kunnen leiden tot immateriële ervaringen...?

De quantummechanische uitleg voor dualitisme komt in feite voort uit een vage interpretatie van de quantummechanica, en werd helaas erg sterk gepromoot in new-age achtige verhalen, met als uitschieter "What the bleep do we know?"

De problemen dat wetenschap met dualisme heeft, is in mijn opzicht samen te vatten (maar niet te bewijzen) als volgt:

1) Dualisme is overbodig, ik denk dat de meeste mensen die onderzoek doen naar (kunstmatige) intelligentie er van overtuigd zijn dat bewustzijn perfect een vorm van emergent gedrag uit een complex systeem kan zijn

2) Dualisme verlegt hoogstens het probleem, waardoor het volgens Occam's razor overbodig is

3) Dualisme lijkt in tegenspraak met de evolutietheorie (vanaf welk diertje is er sprake van bewustzijn)

4) Dualisme lijkt in tegenspraak met de fysica (hoe kan iets dat niet-materieel invloed hebben op iets materieel, als we al vrijwel alles over het materiële begrijpen)

5) Dualisme veronderstelt iets niet-materieel, wat dus inherent niet wetenschappelijk te onderzoeken is. Dat kan wel de realiteit zijn, maar de meeste wetenschappers gaan er in eerste instantie van uit dat de volledige realiteit wetenschappelijk te onderzoeken valt. Wat misschien wishfull thinking is, maar wel begrijpelijk.