Wetenschapsforum

Op verpakkingen van alle chemische stoffen dienen R- en S-zinnen voor te komen, zowel bij grootverpakkingen als bij verpakkingen voor kleingebruikers. De letter R staat voor risk (risico)en de letter S staat voor safety (veiligheid).

R- en S-zinnen geven aan welke bijzondere gevaren het gebruik van de stof met zich meebrengt (de Risk-zinnen) en de daarbij behorende veiligheidsaanbevelingen (de Safety-zinnen). De nummers van de R- en S-zinnen zijn voor iedere taal gelijk. U kunt zo aan de hand van de nummers de Nederlandse zinnen vinden.

De R- en S-zinnen zijn onderhevig aan wijzigingen, maar dit is (als het goed is) een kloppende lijst met R-, S- en gekoppelde R- en S-zinnen.

R-zinnen (aanduiding bijzondere gevaren)

R01. In droge toestand explosief

R02. Explosiegevaar door schok, wrijving, vuur of andere ontstekingsoorzaken

R03. Ernstig explosiegevaar door schok, wrijving, vuur of andere ontstekingsbronnen

R04. Vormt met metalen zeer gemakkelijk explosieve verbindingen

R05. Explosiegevaar door verwarming

R06. Explosief met en zonder lucht

R07. Kan brand veroorzaken

R08. Bevordert de verbranding van brandbare stoffen

R09. Explosiegevaar bij menging met brandbare stoffen

R10. Ontvlambaar

R11. Licht ontvlambaar

R12. Zeer licht ontvlambaar

R14. Reageert heftig met water

R15. Vormt licht ontvlambaar gas in contact met water

R16. Explosiegevaar bij menging met oxiderende stoffen

R17. Spontaan ontvlambaar in lucht

R18. Kan bij gebruik een ontvlambaar/explosief damp-luchtmengsel vormen

R19. Kan explosieve peroxide vormen

R20. Schadelijk bij inademing

R21. Schadelijk bij aanraking met de huid

R22. Schadelijk bij opname door de mond

R23. Giftig bij inademing

R24. Giftig bij aanraking met de huid

R25. Giftig bij opname door de mond

R26. Zeer giftig bij inademing

R27. Zeer giftig bij aanraking met de huid

R28. Zeer giftig bij opname door de mond

R29. Vormt giftig gas in contact met water

R30. Kan bij gebruik licht ontvlambaar worden

R31. Vormt giftige gassen in contact met zuren

R32. Vormt zeer giftige gassen in contact met zuren

R33. Gevaar voor cumulatieve effecten

R34. Veroorzaakt brandwonden

R35. Veroorzaakt ernstige brandwonden

R36. Irriterend voor de ogen

R37. Irriterend voor de ademhalingswegen

R38. Irriterend voor de huid

R39. Gevaar voor ernstige onherstelbare effecten

R40. Carcinogene effecten zijn niet uitgesloten (vervangen door R68)

R41. Gevaar voor ernstig oogletsel

R42. Kan overgevoeligheid veroorzaken bij inademing

R43. Kan overgevoeligheid veroorzaken bij contact met de huid

R44. Explosiegevaar bij verwarming in afgesloten toestand

R45. Kan kanker veroorzaken

R46. Kan erfelijke genetische schade veroorzaken

R48. Gevaar voor ernstige schade aan gezondheid bij langdurige blootstelling

R49. Kan kanker veroorzaken bij inademing

R50. Zeer giftig voor in het water levende organismen

R51. Giftig voor in het water levende organismen

R52. Schadelijk voor in het water levende organismen

R53. Kan in het waterig milieu op de lange termijn schadelijke effecten veroorzaken

R54. Giftig voor planten

R55. Giftig voor dieren

R56. Giftig voor bodem-organismen

R57. Giftig voor bijen

R58. Kan in het milieu op de lange termijn schadelijke effecten veroorzaken

R59. Gevaarlijk voor de ozonlaag

R60. Kan de vruchtbaarheid schaden

R61. Kan het ongeboren kind schaden

R62. Mogelijk gevaar voor verminderde vruchtbaarheid

R63. Mogelijk gevaar voor beschadiging van het ongeboren kind

R64. Kan schadelijk zijn via de borstvoeding

R65. Schadelijk: kan longschade veroorzaken na verslikken

R66. Herhaalde blootstelling kan een droge of gebarsten huid veroorzaken

R67. Dampen kunnen slaperigheid en duizeligheid veroorzaken

R68. Onherstelbare effecten zijn niet uitgesloten (vervanging van R40)

Gecombineerde R-zinnen

R14/15. Reageert heftig met water en vormt daarbij licht ontvlambaar gas

R15/29. Vormt giftig en licht ontvlambaar gas in contact met water

R20/21. Schadelijk bij inademing en bij aanraking met de huid

R21/22. Schadelijk bij aanraking met de huid en bij opname door de mond

R20/22. Schadelijk bij inademing en opname door de mond

R20/21/22. Schadelijk bij inademing, aanraking met de huid en opname door de mond

R23/24. Giftig bij inademing en bij aanraking met de huid

R24/25. Giftig bij aanraking met de huid en bij opname door de mond

R23/25. Giftig bij inademing en bij opname door de mond

R23/24/25. Giftig bij inademing, opname door de mond en aanraking met de huid

R26/27. Zeer giftig bij inademing en bij opname door de mond

R27/28. Zeer giftig bij aanraking met de huid en bij opname door de mond

R26/28. Zeer giftig bij inademing en opname door de mond

R26/27/28. Zeer giftig bij inademing, opname door de mond en aanraking met de huid

R36/37. Irriterend voor de ogen en de ademhalingswegen

R37/38. Irriterend voor de ademhalingswegen en de huid

R36/38. Irriterend voor de ogen en de huid

R36/37/38. Irriterend voor de ogen, de ademhalingswegen en de huid

R39/23. Giftig: gevaar voor ernstige onherstelbare effecten bij inademing

R39/24. Giftig: gevaar voor ernstige onherstelbare effecten bij aanraking met de huid

R39/25. Giftig: gevaar voor ernstige onherstelbare effecten bij opname door de mond

R39/23/24. Giftig: gevaar voor ernstige onherstelbare effecten bij inademing en aanraking met de huid

R39/23/25. Giftig: gevaar voor ernstige onherstelbare effecten bij inademing en opname door de mond

R39/24/25. Giftig: gevaar voor ernstige onherstelbare effecten bij aanraking met de huid en opname door de mond

R39/23/24/25. Giftig: gevaar voor ernstige onherstelbare effecten bij inademing, aanraking met de huid en opname door de mond

R39/26. Zeer giftig: gevaar voor ernstige onherstelbare effecten bij inademing

R39/27. Zeer giftig: gevaar voor ernstige onherstelbare effecten bij aanraking met de huid

R39/28. Zeer giftig: gevaar voor ernstige onherstelbare effecten bij inademing en opname door de mond

R39/26/27. Zeer giftig: gevaar voor ernstige onherstelbare effecten bij aanraking met de huid en opname door de mond

R39/26/28. Zeer giftig: gevaar voor ernstige onherstelbare effecten bij inademing en opname door de mond

R39/27/28. Zeer giftig: gevaar voor ernstige onherstelbare effecten bij aanraking met de huid en opname door de mond

R39/26/27/28. Zeer giftig: gevaar voor ernstige onherstelbare effecten bij inademing, aanraking met de huid en opname door de mond

R40/20. Schadelijk: bij inademing zijn carcinogene effecten niet uitgesloten (vervangen door R68/20)

R40/21. Schadelijk: bij aanraking met de huid zijn carcinogene effecten niet uitgesloten (door R68/21)

R40/22. Schadelijk: bij opname door de mond zijn carcinogene effecten niet uitgesloten (vervangen door R68/22)

R40/20/21. Schadelijk: bij inademing en aanraking met de huid zijn carcinogene effecten niet uitgesloten (vervangen door R68/20/21)

R40/20/22. Schadelijk: bij inademing en opname door de mond zijn carcinogene effecten niet uitgesloten (vervangen door R68/20/22)

R40/21/22. Schadelijk: bij aanraking met de huid en opname door de mond zijn onherstelbare effecten niet uitgesloten (vervangen door R68/21/22)

R40/20/21/22. Schadelijk: bij inademing, aanraking met de huid en opname door de mond zijn carcinogene effecten niet uitgesloten (vervangen door R68/20/21/22)

R42/43. Kan overgevoeligheid veroorzaken bij inademing of bij contact met de huid

R 48/20. Schadelijk: gevaar voor ernstige schade aan de gezondheid bij langdurige blootstelling bij inademing

R48/21. Schadelijk: gevaar voor ernstige schade aan de gezondheid bij langdurige blootstelling bij aanraking met de huid

R48/22. Schadelijk: gevaar voor ernstige schade aan de gezondheid bij langdurige blootstelling bij opname door de mond

R48/20/21. Schadelijk: gevaar voor ernstige schade aan de gezondheid bij langdurige blootstelling bij inademing en aanraking met de huid

R48/20/22. Schadelijk: gevaar voor ernstige schade aan de gezondheid bij langdurige blootstelling bij inademing en opname door de mond

R48/21/22. Schadelijk: gevaar voor ernstige schade aan de gezondheid bij langdurige blootstelling bij aanraking met de huid en opname door de mond

R48/20/21/22. Schadelijk: gevaar voor ernstige schade aan de gezondheid bij langdurige blootstelling bij inademing, aanraking met de huid en opname door de mond

R48/23. Giftig: gevaar voor ernstige schade aan de gezondheid bij langdurige blootstelling bij inademing

R48/24. Giftig: gevaar voor ernstige schade aan de gezondheid bij langdurige blootstelling bij aanraking met de huid

R48/25. Giftig: gevaar voor ernstige schade aan de gezondheid bij langdurige blootstelling bij opname door de mond

R48/23/24. Giftig: gevaar voor ernstige schade aan de gezondheid bij langdurige blootstelling bij inademing en aanraking met de huid

R48/23/25. Giftig: gevaar voor ernstige schade aan de gezondheid bij langdurige blootstelling bij inademing en opname door de mond

R48/24/25. Giftig: gevaar voor ernstige schade aan de gezondheid bij langdurige blootstelling bij aanraking met de huid en opname door de mond

R48/23/24/25. Giftig: gevaar voor ernstige schade aan de gezondheid bij langdurige blootstelling bij inademing, aanraking met de huid en opname door de mond

R50/53. "Zeer giftig voor in het water levende organismen; kan in het waterige milieu op lange termijn schadelijke effecten veroorzaken"

R51/53. "Giftig voor in het water levende organismen; kan in het waterige milieu op lange termijn schadelijke effecten veroorzaken"

R52/53. "Schadelijk voor in het water levende organismen; kan in het waterig milieu op lange termijn schadelijke effecten veroorzaken"

R68/20. Schadelijk: bij inademing zijn onherstelbare effecten niet uitgesloten (opgenomen als vervanging van R40/20)

R68/21. Schadelijk: bij aanraking met de huid zijn onherstelbare effecten niet uitgesloten (opgenomen als vervanging van R40/21)

R68/22. Schadelijk: bij opname door de mond zijn onherstelbare effecten niet uitgesloten (opgenomen als vervanging van R40/22)

R68/20/21. Schadelijk: bij inademing en aanraking met de huid zijn onherstelbare effecten niet uitgesloten (opgenomen als vervanging van R40/20/21)

R68/20/22. Schadelijk: bij inademing en opname door de mond zijn onherstelbare effecten niet uitgesloten (opgenomen als vervanging van R40/20/22)

R68/21/22. Schadelijk: bij aanraking met de huid en opname door de mond zijn onherstelbare effecten niet uitgesloten (opgenomen als vervanging van R40/21/22)

R68/20/21/22. Schadelijk: bij inademing, aanraking met de huid en opname door de mond zijn onherstelbare effecten niet uitgesloten (opgenomen als vervanging van R40/20/21/22)

S-zinnen (aanduiding veiligheidsaanbevelingen)

S01. Achter slot bewaren

S02. Buiten bereik van kinderen bewaren

S03. Op een koele plaats bewaren

S04. Verwijderd van woonruimten opbergen

S05. Onder .... houden (geschikte vloeistof opgegeven door fabrikant)

S06. Onder .... houden (inert gas door fabrikant op te geven)

S07. In goed gesloten verpakking bewaren

S08. Verpakking droog houden

S09. Op een goed geventileerde plaats bewaren

S12. De verpakking niet hermetisch sluiten

S13. Verwijderd houden van eten drinkwaren en van dierenvoeder

S14. Verwijderd houden van .... (in te vullen door fabrikant)

S15. Verwijderd houden van warmte

S16. Verwijderd houden van ontstekingsbronnen - niet roken -

S17. Verwijderd houden van brandbare stoffen

S18. Verpakking voorzichtig behandelen en openen

S20. Niet eten of drinken tijdens gebruik

S21. Niet roken tijdens gebruik

S22. Stof niet inademen

S23. Gas/rook/damp/spuitnevel (de toepasselijke term(en) aangeven) niet inademen

S24. Aanraking met de huid vermijden

S25. Aanraking met de ogen vermijden

S26. Bij aanraking met de ogen onmiddellijk met overvloedig water afspoelen en deskundig medisch advies inwinnen

S27. Verontreinigde kleding onmiddellijk uittrekken

S28. Na aanraking met de huid onmiddellijk wassen met veel .... (aan te geven door de fabrikant)

S29. Afval niet in de gootsteen werpen

S30. Nooit water op deze stof gieten

S33. Maatregelen treffen tegen ontladingen van statische elektriciteit

S35. Deze stof en de verpakking op veilige wijze afvoeren

S36. Draag geschikte beschermende kleding

S37. Draag geschikte handschoenen

S38. Bij ontoereikende ventilatie een geschikt ademhaling-, beschuttingsmiddel dragen

S39. Een beschermingsmiddel voor de ogen/voor het gezicht dragen

S40. Voor de reiniging van de vloer en alle voorwerpen verontreinigd met dit materiaal .... gebruiken (aan te geven door fabrikant)

S41. In geval van brand en/of explosie inademen van rook vermijden

S42. Tijdens de ontsmetting/bespuiting (de toepasselijke term(en) aangeven) een geschikt ademhalingstoestel dragen

S43. In geval van brand, blusmiddelen aan te duiden door de fabrikant. Indien water het risico vergroot toevoegen: Nooit water gebruiken

S45. Ingeval van ongeval of indien met zich onwel voelt, onmiddellijk een arts raadplegen (indien mogelijk hem dit etiket tonen)

S46. In geval van inslikken onmiddellijk een arts raadplegen en verpakking of etiket tonen

S47. Bewaren bij een temperatuur .... °C (aan te geven door de fabrikant)

S48. Inhoud vochtig houden met .... (middel aan te geven door de fabrikant)

S49. Uitsluitend in de oorspronkelijk verpakking bewaren

S50. Niet vermengen met .... (aan te geven door de fabrikant)

S51. Uitsluitend op goed geventileerde plaatsen gebruiken

S52. Niet voor gebruik op grote oppervlakken in woon- en verblijfruimten

S53. Blootstelling vermijden, voor gebruik speciale aanwijzing raadplegen

S56. Niet in het riool of milieu lozen, naar een erkend afval inzamelpunt brengen

S57. Neem passende maatregelen om verspreiding in het milieu te voorkomen

S59. Raadpleeg fabrikant / leverancier voor informatie over terugwinning / recycling

S60. Deze stof en/of de verpakking als gevaarlijk afval afvoeren

S61. Voorkom lozing in het milieu. Vraag om speciale instructies/veiligheidskaart

S62. "Bij inslikken niet het braken opwekken; direct een arts raadplegen en de verpakking of het etiket tonen"

S63. Bij een ongeval door inademing: slachtoffer in de frisse lucht brengen en laten rusten

S64. Bij inslikken mond met water spoelen (alleen als de persoon bij bewustzijn is)

Gecombineerde S-zinnen

S1/2. Achter slot en buiten bereik van kinderen bewaren

S3/7. Gesloten verpakking op een koele plaats bewaren

S7/9. Gesloten verpakking op een goed geventileerde plaats bewaren

S7/8. Droog houden en in een goed gesloten verpakking bewaren

S7/47. Gesloten verpakking bewaren bij een temperatuur beneden .... °C (aan te geven door de fabrikant)

S20/21. Niet eten, drinken of roken tijdens gebruik

S24/25. Aanraking met de ogen en de huid vermijden

S27/28. Na contact met de huid alle besmette kleding onmiddellijk uittrekken en de huid onmiddellijk wassen met veel ..... (door de leverancier aan te geven)

S29/35. "Afval niet in de gootsteen werpen; stof en verpakking op veilige wijze afvoeren"

S29/56. "Afval niet in de gootsteen werpen; stof en verpakking naar inzamelpunt voor gevaarlijk of bijzonder afval brengen"

S36/37. Draag geschikte handschoenen en beschermende kleding

S36/39. Draag geschikte beschermende kleding en een beschermingsmiddel voor de ogen/voor het gezicht

S37/39. Draag geschikte handschoenen en een beschermingsmiddel voor de ogen/voor het gezicht

S36/37/39. Draag geschikte beschermende kleding, handschoenen en een beschermingsmiddel voor de ogen/voor het gezicht

S3/14. Bewaren op een koele plaats verwijderd van .... (stoffen, waarmee contact vermeden dient te worden, aan te geven door de fabrikant)

S3/9/14. Bewaren op een koele, goed geventileerde plaats verwijderd van .... (stoffen, waarmee contact vermeden dient te worden, aan te geven door de fabrikant)

S3/9/49. Uitsluitend in de oorspronkelijke verpakking bewaren op een koele goed geventileerde plaats

S3/9/14/49. Uitsluitend in de oorspronkelijke verpakking bewaren op een koele goed geventileerde plaats verwijderd van .... (stoffen, waarmee contact vermeden dient te worden, aan te geven door de fabrikant)

S47/49. Uitsluitend in de oorspronkelijke verpakking bewaren bij een temperatuur beneden .... °C (aan te geven door de fabrikant)

Een handig programmatje kan je vinden op http://users.telenet.be/gevaarlijkestoffen

Daar haal ik altijd mijn R- en S-zinnen uit als ik ze moet hebben voor een practicum op school

PS: het programmatje heeft veeeeeeeeel meer dan R- en S-zinnen hoor!

Dat programma, bevat alleen maar stoffen die gebruikt worden in een school. Ook blijken niet altijd de R&S zinnen overeen te komen met die elders op het net.

Maar het is zeker een super programma, werk er al enkele jaren mee.

Ik ben zelf bezig aan zo'n programma, gebaseerd op de officiele pdf van de belgische wetgeving. Deze Pdf is bedoelt voor leerkachten, en toont ook of de leerling in kwestie de stof mag gebuiken. Hier kruipen echter vele manuren werk in, en de regelgeving van belgie verschilt met die van nederland. Programma is af eind volgende week.

Ik ben zelf bezig aan zo'n programma, gebaseerd op de officiele pdf van de belgische wetgeving. Deze Pdf is bedoelt voor leerkachten, en toont ook of de leerling in kwestie de stof mag gebuiken. Hier kruipen echter vele manuren werk in, en de regelgeving van belgie verschilt met die van nederland. Programma is af eind volgende week.

Zou je het dan kunnen delen hier opt forum?

Altijd handig voor mij labo's te maken, zal het ook meteen aan leerkracht geven om te gebruiken op school

Het grote probleem is dat a) de zaak nu werkt hier, maar we nu de hele zaak object-georienteerd moeten maken zodat iedereen er mee kan werken op een windows computer, zonder de noodzaak van office

b) alle zinnen veranderen vanaf ergens in decmber naar P en H zinnen, dus deze zaak moet ook nog kunnen veranderd worden achteraf.

c) de zaak is enorm specifiek: bv. Hij geeft alleen aan of LT (leerling 3de graad met veel chemie, eig alleen richting chemie) ermee mag werken. Demonstratie word niet aangegeven. De gewone leerling kolom word ook niet weergegeven.

De zaak zou behoorlijk sneller gaan als ik de P en H zinnen al had (ik bedoel hiermee de uitleg van de zinnen) in PDF/word/ander formaat. Maar google weigert me daarrond info te geven =(

Dat is wel stom eigenlijk... in mijn ogen is het toch slimmer om de mensen nu al de P en H zinnen te geven zodat ze alles kunnen aanpassen.

Zouden bedrijven ze nog niet hebben, voor de nieuwe verpakkingen? misschien als je een mailtje stuurd dat je ze wel kunt krijgen ;p

ps. ik doe nu Techniek Wetenschappen, mijn 6de jaar. Heb 6 uur chemie dus mag het wel een chemische richting noemen denk ik xD

Helaas is dit niet zo. Vorig jaar deed ik 5TW, dit jaar Chemie. Chemie is de "LT" kolom, TW was nog de vorige. andere regels dus =(

Voor de tekst van de P en de H zinnen zie

H zinnen

P zinnen

En voor de gehele richlijn zie

Richtlijn GHS

Daarnaast zou je bij de leveranciers de MSDS volgens GHS richtlijnen aan kunnen vragen. Deze dienen voor 1 december klaar te zijn. De meeste bedrijven hebben deze dan ook al klaar.