Het lijkt triviaal om onderzoek te doen naar ‘huh?’ Maar een woord als dit is onmisbaar in communicatie. Zonder zo'n woord zou er geen manier zijn om snel aan te geven dat we iets niet goed verstaan hebben en zouden onze gesprekken constant ontsporen door misverstanden.
Dog, hond, chien
Taalwetenschappers bestudeerden talen uit de hele wereld en vonden dat ze allemaal een woord hebben dat qua vorm en betekenis lijkt op ‘huh?’. Dat is bijzonder, omdat woorden meestal heel verschillend zijn in talen die niet aan elkaar verwant zijn. ‘Hond’ bijvoorbeeld is inu in het Japans, chien in het Frans, en dog in het Engels.
Is 'huh' wel een woord?
Dat roept de vraag op of ‘huh?’ wel een echt woord is. Om dat uit te vinden deden de onderzoekers een fonetische analyse van 200 opnames van ‘huh?’ in 10 talen. Ze constateerden dat ‘huh?’, hoewel veel minder verschillend dan andere woorden, tóch per taal verschilt. ‘Huh?’ is dus een ander geval dan menselijke geluiden die universeel zijn omdat ze aangeboren zijn, zoals niezen, of kreten van pijn. Het is een woord dat je moet leren.
Snel woord nodig
Waarom is het woord dan toch soortgelijk in alle talen? Om dit te begrijpen onderzochten Dingemanse en collega’s de context waarin het voorkomt. Het gebeurt vaak genoeg dat we in een gesprek iets niet goed horen of begrijpen. Voor dat soort gevallen is een snelle oplossing nodig: een signaal dat aangeeft dat er een probleem is voordat de indruk ontstaat dat je om andere redenen aarzelt. Dat signaal moet makkelijk uit te spreken zijn, juist als je met je mond vol tanden staat; en het moet vragend zijn, zodat duidelijk is dat de eerdere spreker meteen weer aan de beurt is. Omdat deze vereisten in alle talen gelijk zijn, kunnen ze ervoor zorgen dat elke taal op eenzelfde soort oplossing uitkomt: een eenvoudige, vragende, snel-uit-te-spreken lettergreep zoals ‘huh?’ (Engels), ‘a?’ (Chinees), ‘e?’ (Spaans), ‘a?’ (Lao), of ‘he?’ (Nederlands).
Convergente evolutie
Dit is een vorm van convergente evolutie, een fenomeen bekend uit de evolutionaire biologie: als verschillende soorten in een gelijksoortige omgeving leven, kunnen ze onafhankelijk van elkaar gelijkenissen gaan vertonen. Haaien en dolfijnen bijvoorbeeld verschillen flink in evolutionaire afstamming, maar hun lichaam heeft eenzelfde soort vorm, aangepast aan het water. Op dezelfde manier, stellen de taalwetenschappers, kan het zijn dat woorden eenzelfde soort vorm aannemen als ze in gesprekken voorkomen in dezelfde soort ‘omgeving’. Talen kunnen enorm van elkaar verschillen, maar sommige basisvereisten voor gespreksvoering zijn overal hetzelfde. Dat kan de reden zijn dat een woord als ‘huh?’ in alle talen ongeveer hetzelfde klinkt.
'Huh?' is sociaal
Dingemanse: 'Hoe primitief het ook lijkt, een woord als ‘huh?’ vind je nergens in het dierenrijk, zelfs niet bij onze naaste evolutionaire verwanten. Alleen de mens heeft een communicatiesysteem waarmee niet alleen complexe gedachten uit te drukken zijn, maar ook misverstanden gesignaleerd en opgelost worden. Zo kan een klein woordje als ‘huh?’ ons veel leren over onze aard als ultrasociale wezens.'
Bron:
Radboud Universiteit Nijmegen
Publicatie:
Dingemanse, Mark, et al.: Is ‘Huh?’ a universal word? Conversational infrastructure and the convergent evolution of linguistic items.
