Wetenschapsforum

Oi. Vraagje.

We zijn allemaal min of meer bekend met de wetenschappelijke, technologische, sociaal/maatschappelijke vooruitgang die de mensheid de afgelopen twee eeuwen heeft geboekt. Een aantal van u heeft misschien gespeculeerd over de relaties tussen die aspecten van de menselijke samenleving: de invloed die technologie heeft op de ontwikkelingen van de maatschappij en viceversa.

Sociaal/maatschappelijke ontwikkelingen zijn moeilijk te classificeren: het is lastig om de categorieen te bepalen voor sleutelgebeurtenissen die comfortabel op één lijn in een grafiek zouden kunnen worden geplaatst. Een mogelijkheid is misschien om wetenschappelijke paradigm-shifts te indexeren. Van de Ptolemaische geocentrische kosmos tot de Copernicaanse heliocentrische, van Newton's formulering van de wetten voor de zwaartekracht tot Einsteins Algemene Relativiteitstheorie.

Andere soorten vooruitgang zijn gemakkelijker te volgen: we kunnen deze quantificeren. De hoeveelheid verbruikte energie per afstandseenheid in vervoerstechnologie; het aantal electronische schakelingen per oppervlakte-eenheid, of misschien volume; het aantal berekeningen per seconde per processor-eenheid; de prijs per MIPS of per GB RAM; het aantal manjaren op Aarde (totale populatie * gemiddelde levensduur): allemaal indicatoren die gebruikt kunnen worden om een beeld op te bouwen van technologische vooruitgang in de afgelopen eeuw.

Als het mogelijk is om indicatoren te vinden die voor de voorgaande 2000 jaar net zo goed opgaan als voor de afgelopen 100, dan vinden we waarschijnlijk een exponentiele curve. Radicaal nieuwe wetenschappelijke ontdekkingen volgen elkaar steeds sneller op, de wereld, ja, het universum, wordt met de dag kleiner. Waar men 50 jaar geleden een hele kamer voor nodig had past nu (tegen een leuke prijs) in een polshorloge. En elk van deze technologische ontwikkelingen draagt weer bij aan het bereiken van het volgende niveau, de volgende ontwikkeling.

Het mooie van een exponentiele curve is dat deze zich langs het eerste deel van de t-as heel schappelijk lijkt te gedragen. Maar als hij op gang komt, dan komt hij ook goed op gang.

De afgelopen twintig jaar heeft iedereen mogen meemaken dat processorsnelheden elke twee jaar zo'n beetje verdubbelden, en communicatietechnologie steeds krachtiger en compacter werd. Nu is het misschien lastig voor te stellen - omdat wij er zo met ons neus bovenop zitten is het moeilijk de ontwikkelingen met enige objectiviteit te bekijken - maar dit heeft zo zijn invloed gehad op de sociaal/maatschappelijke ontwikkelingen deze laatste paar decennia. De maatschappij wordt complexer, maar dat niet alleen: de wijzigingen volgen elkaar in toenemend tempo op.

De curve die ik eerder beschreef is misschien een indicatie voor de toekomst. Als dat het geval is kunnen wij verwachten dat technologische en sociaal/maatschappelijke ontwikkelingen elkaar zo snel gaan opvolgen dat wij - zelfs als we steeds met onze neus in de boeken zitten, en een UTP-kabel direct in ons hoofd geplugd hebben - deze nauwelijks meer kunnen bijbenen, en tenslotte helemaal niet meer.

Sommige mensen voorspellen dat tegen die tijd artificiele intelligenties een groot deel van onze alledaagse taken zullen hebben overgenomen, en dat nieuwe technologieen als nanotechnologie ons in staat stellen in ons onderhoud te voorzien. Sommige mensen dromen zelfs van wonen op de maan, op mars, of het veroveren van het zonnestelsel.

En daarvoorbij? Is er een reden om aan te nemen dat de exponentiele curve zal afvlakken als we eenmaal een bepaald punt hebben bereikt? Of zullen de technologieen die we tegen die tijd hebben ontwikkeld de mensheid in staat stellen om de vooruitgang te versnellen, en de curve nog steiler te doen worden? Kunnen wij nog iets zinnigs zeggen over de technologie en over de maatschappij op dat tijdstip? Vallen er voorspellingen te doen voorbij een bepaald punt?

In 1965 werd door een Brits statisticus voor het eerst geopperd dat deze technologische ontwikkelingen tot een 'explosie' van technologisch vermogen, van [artificiele] intelligentie zelfs. Later heeft wiskundige en SF-schrijver Vernor Vinge dit als thema gebruikt voor een aantal van zijn boeken. Hij noemde dit de 'technologische singulariteit,' en definieerde dit als een discontinuiteit in de curve die de vooruitgang van het menselijk ras voorstelt; een punt waarvoorbij geen zinnige voorspellingen gedaan kunnen worden. Vernor Vinge stelde dat deze Singulariteit te verwachten is rond het jaar 2035.

Hetgeen lastig is voor mij; ik werk in de ICT, en ik zou het vervloekt lullig vinden als een jaartje of 10 van nu mijn baan wordt overgenomen door een uit de klauwen gegroeid polshorloge. Maar goed, schijnbaar zit het er toch aan te komen. De meeste mensen die vandaag leven zullen - als deze voorspelling correct is - de singulariteit nog meemaken.

Mijn vraag:

- Denk je dat deze voorspelling correct is? Zit er een singulariteit aan te komen?

- Wat valt er te zeggen over de aard van deze singulariteit? Worden we door onze eigen AI's eenvoudigweg overbodig gemaakt, roeien we onszelf uit, verhuizen we ons bewustzijn naar een ander niveau, worden we allemaal goden, wat?

- Hoe denk je dat de jaren voorafgaand aan de singulariteit eruit zullen zien?

- Hoe kun je je voorbereiden op de komende ontwikkelingen?