Wetenschapsforum

"Uit de pen van..." is een vaste rubriek in de nieuwsbrief van Wetenschapsforum, waarin door een persoon over wetenschap wordt geschreven. Aan het einde geeft deze persoon de (virtuele) pen door aan een volgende schrijver. We zijn benieuwd waar de pen van Wetenschapsforum zoal terecht zal komen. Dit keer in deze rubriek:

Uit de pen van Miels

Eigenaar en beheerder van Wetenschapsforum

Sinds de boekdrukkunst heeft kennisontwikkeling een enorme vlucht genomen. Met name sinds de komst van de drukpers in de 15e eeuw was het niet langer nodig om zelfstandig, van nul af aan theorieën op te stellen en te gaan toetsen. In plaats daarvan kon je lezen over de bevindingen van anderen en de betreffende conclusies gebruiken om nog een stap verder te komen. Kennis verspreidde zich over de hele wereld, overal haakten mensen in. De mensheid leerde over zwaartekracht, elektriciteit en de relativiteitstheorie. In een paar honderd jaar zijn we van houtvuur en speren terecht gekomen in een tijdperk van elektrische dekens, computers en ruimtevaart. Door het leren van elkaar en steeds maar uitbouwen van bestaande kennis hebben compleet nieuwe werelden zich geopend.

Een dergelijke stroomversnelling is wederom gerealiseerd door de mogelijkheden van internet. Niet langer is het nodig om als wetenschapper eerst naam te moeten vestigen, en een uitgever zover te krijgen een werk te publiceren. Een reactie per brief doet er geen maand meer over om de oceaan over te steken en de wereld hoeft niet meer rond gereisd te worden om een stelling elders te verdedigen. Met een paar klikken kan iedere minuscule maar mogelijk geniale ingeving wereldkundig worden gemaakt. Bovendien is de communicatie nu meer dan eenrichtingsverkeer: je kan makkelijk in contact komen met gelijk gezinden, en met een onbekende een inspirerende gedachtewisseling hebben.

De lage drempel die zo is ontstaan brengt echter ook nadelen met zich mee: voor je het weet gutst het water er over die drempel en verdrink je in de rijkelijk vloeiende informatie, die zonder enige belemmeringen door de deur naar binnen stroomt. Op internet staat alles, het vinden van de juiste informatie blijkt het moeilijkste gedeelte. Het is dus van belang dat een goede filtermethode voor handen is.

Wetenschapsforum streeft het beste van deze twee werelden na: een laagdrempelig medium waar mensen kunnen voortborduren op elkaars kennis wordt aangeboden, maar wel met een drempeltje waardoor de grootste "rommel" buiten de deur wordt gehouden. Wetenschapsforum wil uitgroeien tot het startpunt voor mensen die op zoek zijn naar gedegen wetenschappelijke informatie.

Hierbij volledig zijn heeft geen nut. Zo is Startpagina ten onder gegaan aan haar eigen succes. Het is ondoenlijk (en onwenselijk) om een volledige opsomming te geven van alle sites die over een onderwerp gaan. Het resultaat is een schijnbaar onuitputtelijke lijst met links, die overigens niet eens compleet kan zijn. Op dat gebied klaren zoekmachines de klus al veel beter. De potentiële kracht is het onderscheid dat kan worden gemaakt, en wel door het bepalen van een goede selectie. Wanneer iedere gelinkte pagina correct is en goed van opzet en inhoud, wordt veel energie die normaliter in het zoeken gaat zitten bespaard. Selectiviteit is dus de sleutel voor een functionele ontsluiting van informatie.

Naast het verzamelen en ontsluiten van wetenschappelijke informatie wordt deze op Wetenschapsforum ook nog met een persoonlijk sausje overgoten. Een forum is namelijk meer dan een statisch naslagwerk: je kan er met anderen communiceren. En niets is inspirerender dan in contact komen met anderen die (ook) veel kennis en enthousiasme hebben op een bepaald gebied! Die menselijke factor is de grootste kracht van Wetenschapsforum, en deze willen we zo goed mogelijk benutten.

Er ligt nog een tal van plannen op de plank om de doelstellingen van Wetenschapsforum beter te dienen en de site voor nog meer mensen interessant te maken. Wellicht brengt de aangediende digitale stroomversnelling ons tot functionaliteiten en resultaten die we ons op dit moment niet voor kunnen stellen. Op naar een omgeving waarin we elkaar inspireren, en tezamen onze kennis ver ontwikkelen!

Tot zover enkele van mijn ideeën over Wetenschapsforum en kennismanagement. Mij rest het doorgeven van mijn "pen" aan de volgende auteur. Hiervoor kijk ik naar 1 van de vrijwilligers van Wetenschapsforum: Veertje, die inmiddels al bijna 2,5 jaar meedraait achter de schermen. Veel succes!

Miels van Schaik

ps: Wetenschapsforum is altijd op zoek naar enthousiaste mensen die ook een bijdrage willen leveren. Interesse? Neem gerust contact met me op!

Uit de pen van Veertje

In de afgelopen 2,5 jaar dat ik hier achter de schermen meedraai als vrijwilligster heb ik op dit forum een heleboel gelezen, meegemaakt, gezien.

Wat me in die jaren is opgevallen is het altijd aanwezige spanningsveld tussen de atheïst en de gelovige. Dat men elkaar wil overtuigen van elkaars levensvisie, soms met alle goede bedoelingen zoals het aanreiken van een bruikbare weg om het leven te bolwerken, is begrijpelijk. Daar heb ik geen moeite mee, als atheïst.

Waar ik wel moeite mee heb is het betrekken van de wetenschap in dit soort "overtuigingsdrang-discussies". Atheïsten staan ineens synoniem aan arrogante wetenschappers, gelovigen aan niet (wetenschappelijk) geïnformeerde blinden en dommen. Niets is minder waar.

Telkens weer las en lees ik discussies over de negatieve invloeden van het geloof of van de wetenschap, met voorbeelden die zich bevinden tussen extremen als religieuze oorlogen en stijgende criminaliteit door wetenschaps-geïnstigeerde normvervaging.



Ik ben ervan overtuigd dat de wetenschap als zogenaamd "anti-geloofsinstituut" niet thuishoort in dergelijke discussies. De wetenschap is namelijk niets meer en niets minder dan een gereedschap met een uitgebreide handleiding, dat ertoe dient om kennis te vergaren over onze leefomgeving, onze wereld. De methode is beproefd, de praktische implementaties op basis van de opgedane kennis zijn veelvuldig en nuttig gebleken.

Als bijvoorbeeld in de krant staat dat op basis van wetenschappelijk onderzoek is aangetoond dat een speelgoedfabrikant schadelijk speelgoed in omloop heeft gebracht, zullen er weinigen zijn die met die kennis dergelijk speelgoed aan hun eigen kroost kado geven. Of men nu gelovig is of niet, men heeft toch wel het idee dat het hier oppassen geblazen is.

Het maakt niet uit of het ontwerp van een gereedschap als de schroevendraaier uit goddelijke inspiratie of uit wetenschappelijk inzicht is geboren. Het ding is nuttig, klaar. Zo zie ik de wetenschap ook. Men heeft gezien, gemerkt, geconstateerd, dat een bepaalde methode voor kennisvergaring vruchten afwerpt en de daaruit voortvloeiende kennis bruikbaar is voor ons dagelijks leven. In hoeverre een bepaalde hogere macht daarin een rol heeft gespeeld, doet voor mij niet terzake.

Toch blijven we met bepaalde vragen zitten en blijkt het gereedschap nog niet voldoende om die specifieke vragen te beantwoorden. Dat wil echter niet zeggen dat het gereedschap niet deugt. Het kan namelijk ook iets zeggen over de complexiteit van de problemen die we willen aanpakken met dat gereedschap. Misschien dat het gereedschap her en der nog wat aanpassingen behoeft, maar de basis, de stevigheid ligt er volgens mij al. Je kunt een kruiskopschroef met een platte schroevendraaier draaien, beter werkt een passende kruiskopschroevendraaier. Maar het blijft in de basis een schroevendraaier.

Natuurlijk realiseer ik me dat het allemaal niet zo simpel is. Maar, de gedachte dat de wetenschap een gereedschap is voor iedereen en dus open ligt om gebruikt en bedreven te worden, of je nu gelovig bent of niet, is mijns inziens een belangrijke. Daar houd ik aan vast.

Ik geef de pen hierbij over aan Jeroen Bouterse. Succes Jeroen!

Toen ik vriendelijk doch dringend werd gevraagd om een stukje te schrijven kon ik dit niet weigeren. Het probleem was echter waarover zou ik toch moeten schrijven en nog belangrijker, wat vinden de lezers leuk om te lezen. Als we enigszins op één lijn zitten, dan is de schijnbaar eeuwige discussie rond en het in twijfel trekken van de evolutietheorie ontzettend slaapverwekkend. Constant dezelfde argumenten en tegenargumenten voorbij zien komen kan zelfs de meest gemotiveerde persoon gedesillusioneerd achterlaten. Hierdoor lijkt het op het einde dat de mensen met de grootste mond het laatste woord en dus gelijk zouden hebben.

Hier zou ik het dan ook niet over willen hebben. Zoals de meeste mensen die Wetenschapsforum regelmatig bezoeken zullen jullie allemaal weten dat ik voornamelijk actief ben in de biologie hoek. Toen ik lid werd van wetenschapsforum op 13 Oktober 2003, inmiddels al weer ruim 6 jaar geleden, wist ik niet dat ik het hier zo lang vol zou houden. Als ik me niet vergis had ik een aantal problemen met opgaven van scheikunde. Zelfs in het begin (WSF was toen nog geen jaar oud) werden mensen met huiswerkvragen ook al geholpen. Uiteindelijk ben ik hier dan ook blijven plakken, waarbij ik een periode ook erg actief was in het huiswerk forum, nu om vragen te beantwoorden. Uiteindelijk ben ik, ondanks dat m'n voorliefde meer bij de biologie ligt moderator van het scheikundeforum geworden. Nog niet zo heel lang geleden heb ik deze taak over mogen dragen aan Marko en JohnB. Naar mijn mening doen ze het heel goed en hebben ze meer specifieke vakkennis betreffende scheikunde dan ik. Op het moment zit ik met het biologieforum, met de welkome hulp van anusthesist dan ook helemaal op m'n plek.

Zelf ben ik op een professioneel niveau bezig in de ontwikkelingsbiologie. Hierbij staat de ontwikkeling van het organisme centraal. Hoe weten cellen in een duim dat ze een duim moeten worden en niet een oor? Wat kan er tijdens de ontwikkeling zowel op een genetisch niveau als op een hormonaal niveau verkeerd gaan? Wat is de oorsprong van bepaalde ontwikkelingsstoornissen, noem het maar op. Ook is de aftakeling van het ouder wordende lichaam iets wat onder de tak van ontwikkelingsbiologie kan vallen. Zeker met de alsmaar ouder wordende bevolking is het niet meer dan logisch dat de vraag naar onderzoek in deze hoek steeds meer toe zal nemen. Deze passie is ontstaan toen ik eens door een biologie boek zat te bladeren en hier de verschillende stadia van ontwikkeling van verschillende organismen zag weergegeven, een erg mooi en geconserveerd proces. Voor mij persoonlijk is de meest interessante vraag, hoe weten cellen waar ze naar toe moeten gaan om hun uiteindelijke rol uit te voeren? Dit proces van migratie is voor het grootste gedeelte gereguleerd door het actineskelet van een cel. Dit zijn kleine dynamische kabeltjes in een cel die zowel de directionaliteit als de daadwerkelijke migratie controleren. Hoe is het toch mogelijk dat deze kleine en ontzettend dynamische kabeltjes de migratie van alle bijna alle lichaamscellen controleren? Het lijkt een onmogelijk complexe taak, echter ze doen het toch verrassend goed. Daar zijn jij, ik en eigenlijk iedereen het levende bewijs van.

Net zoals in de ontwikkeling van een organisme is ook voor de mens een doel, directionaliteit en migratie van belang. Hoe weet je wat je zal gaan doen, wat je moet doen? Hoe werkt jouw actineskelet, wie trekt er aan jouw kabeltjes?