Hoe werden de eerste landkaarten gemaakt?

Moderator: Rhiannon

Forumregels
(Middelbare) school-achtige vragen naar het forum "Huiswerk en Practica" a.u.b.
Zie eerst de Huiswerkbijsluiter
Gebruikersavatar
Berichten: 72

Hoe werden de eerste landkaarten gemaakt?

Hallo

Ik zit te kijken naar kaarten van Ptolemaeus en dergelijke en ik vraag me af: hoe wist hij (en anderen) hoe de wereldkaart eruit zag? Was dat puur op basis van verhalen? "Achter de bergen woont dat en dat volk en daar loopt een rivier naar de zee" etc. Lijkt me behoorlijk lastig. Hoe breng je bijvoorbeeld over hoe een kustlijn loopt?

Iemand enig idee? want ik kan er zo gauw niets over vinden. Het gaat alleen maar over projectie e.d. en daar gaat het me nu dus niet om.

Bedankt alvast

Berichten: 85

Re: Hoe werden de eerste landkaarten gemaakt?

Goeie vraag, mij ook altijd al afgevraagd. Ik denk dat het zeg maar een soort van 'artiestieke talent' is o.i.d. net zoals een bepaalde persoon gewoonweg al van nature prachttekeningen kan maken zonder daar tekenlessen voor te hebben genomen. Als zo'n persoon dan een landschap in zijn geheel kan bekijken (van een hoog punt ofzoiets) kan diegene dan zo een landkaart tevoorschijn toveren. Overigens kan je nog altijd je stappen gaan tellen e.d. maar dat lijkt me zeer moeilijk voor als je een kaart zou moeten construeren voor een hele land ofzo..

Overigens is dit puur speculatief, iets wat me intuitie me vertelt, zou graag willen weten hoe dat ook in het echt er aan toeging ;)

edit: Hier zijn links die je misschien op weg kunnen helpen:

http://nl.wikipedia.org/wiki/Kaart_(cartografie)

http://nl.wikipedia.org/wiki/Tabula_Peutingeriana

http://nl.wikipedia.org/wiki/Claudius_Ptolemaeus

zoals je kan zien als je de linkjes opent, Claudius Ptolemeaus was een astronoom, enigzins verbaast dit me niks en lijkt het me zelfs logisch, want astronomen konden in die tijd natuurlijk de geografische lengtes en breedtes van een plaats berekenen, en daarmee dus de afstanden tussen plaatsen berekenen, en daarmee hadden ze al een zeer goed gevoel voor schaalbepaling.

Ptolemaeus is wellicht nog meer bekend geworden door zijn "Cosmographia" of "Geographia", een gids voor het maken van kaarten inclusief een lijst van de geografische lengte en breedte van ca. 350 plaatsen. Aan de hand van dit werk kon men een serie kaarten tekenen van de gehele aan de auteur bekende wereld. In de Renaissance bestond veel belangstelling voor deze "Geographia": vóór 1600 werden er 31 Latijnse of Italiaanse edities van gedrukt. Deze uitgaven vormden de eerste atlassen.

Gebruikersavatar
Berichten: 72

Re: Hoe werden de eerste landkaarten gemaakt?

Bedankt Spaceman. Jammer dat er verder niemand reageert.

Kennelijk is er gewoon niet meer over bekend?

Gebruikersavatar
Moderator
Berichten: 51.270

Re: Hoe werden de eerste landkaarten gemaakt?

Ik zit te kijken naar kaarten van Ptolemaeus en dergelijke en ik vraag me af: hoe wist hij (en anderen) hoe de wereldkaart eruit zag? Was dat puur op basis van verhalen? "Achter de bergen woont dat en dat volk en daar loopt een rivier naar de zee" etc.
Lees je eigen opmerkingen nog eens door, bekijk dan die kaart van Ptolemaeus en vergelijk ze met de werkelijke wereld. Dan concludeer ik dat je gelijk hebt als je zegt
Lijkt me behoorlijk lastig. Hoe breng je bijvoorbeeld over hoe een kustlijn loopt?
Want zó vreselijk goed is die kaart van P natuurlijk ook niet.
ALS WIJ JE GEHOLPEN HEBBEN...
help ons dan eiwitten vouwen, en help mee ziekten als kanker en zo te bestrijden in de vrije tijd van je chip...
http://www.wetenscha...showtopic=59270

Gebruikersavatar
Berichten: 22

Re: Hoe werden de eerste landkaarten gemaakt?

Dit is misschien een handige link:

Looking at Old Maps

Het is wel in het Engels, maar dat moet volgens mij geen probleem zijn.

Berichten: 87

Re: Hoe werden de eerste landkaarten gemaakt?

Er bestaan (schetsmatige) kaartjes al op kleitabletten, enkele duizenden jaren voor Christus.

De Grieken tekenden kaarten simpelweg door observatie. Goed observeren brengt je een heel eind, zoals ook wel blijkt uit de Griekse kaarten. Zij zijn niet voor niets de uitvinders van de geografie.

Een goed voorbeeld van gedegen onderzoek is bijvoorbeeld de tocht van Alexander de Grote. Land werd in kaart gebracht, mineralen onderzocht en dieren en planten beschreven.

De Romeinse kapiteins kenden de zogenaamde "itenerario", een beschrijving van kusten en het achterliggende landschap. Deze zijn eigenlijk ook vandaag de dag nog wel bruikbaar.

Ook Jan Huygens van Linschoten maakte op zijn reizen langs de kust van Afrika nog gebruik van zo'n itenerario (reisbeschrijving).

Ten tijde van de VOC reisde men simpelweg naar het zuiden "tot de boter smolt" en zette dan koers naar het Oosten.

De Griekse cartografie is bewaard gebleven in de Arabische wereld en ook verder aangevuld. Fouten werden er uit gehaald (Indische Oceean is binnenzee en Nijl =Indus) en raakte na de kruistochten ook weer bekend in Europa.

Na 1600 neemt de cartografie een grote vlucht met de Mercatorprojectie.

Berichten: 87

Re: Hoe werden de eerste landkaarten gemaakt?

PS

Ptolemaeus had uiteraard geen weet van een "wereldkaart". De (min of meer) bekende wereld werd ook verondersteld de gehele wereld te zijn, omringd door de Oceanos.

Of de wereld plat of rond( dwz. bolvormig) was, was een omstreden punt.

Velen meenden ook in de Oudheid al dat de wereld een bol was. Ook de omtrek werd berekend rond 400v Chr tot op enkele kilometers nauwkeurig. Deze meting werd veel later herhaald en gaf toen als resultaat een omtrek van 30.000km. Deze staat meen ik ook vermeld in de atlas van Ptolemaeus. Omdat Columbus van deze berekening uitging, beweerde hij na zijn reis over de Atlantische Oceaan in (of nabij) Indië/China te zijn aangekomen.

Op zijn wereldkaart was immers geen plaats voor Amerika.

Berichten: 87

Re: Hoe werden de eerste landkaarten gemaakt?

PS PS

De Romeinen tekenden uiteraard ook landkaarten. De afbeelding naar de werkelijkheid stond echter niet op de eerste plaats. Het waren een soort wegenkaarten vergelijkbaar met de huidige metrokaarten. Plaatsen met de verbindende wegen stonden er op afgebeeld. De resultaten van de Griekse cartografen zijn er echter wel op te herkennen. Voor Nederland is de zgn tabula peutingerania van belang: een deel van Nederland staat op deze kaart afgebeeld.

De kaarten waren bedoeld voor praktisch gebruik. Er spreekt weinig interesse uit voor een juiste afbeelding van de werkelijke wereld.

Berichten: 26

Re: Hoe werden de eerste landkaarten gemaakt?

Oude kaarten werden zeker gemaakt via beschrijvingen tijdens ontdekkingsreizen.

De kaarten van Adriaen Block na zijn reis rond 1616.

Door middel van beschrijven heeft hij ene prachtige kaart gemaakt van de kustlijn strekkend van Massachussets tot aan Delaware.

Uiteraard zijn deze kaarten niet 100% kloppend met wat we nu kunnen zien en meten, maar voor die tijd zijn ze spectaculair. Zoals je bijv op een kaart van Nieuw-Nederland bekijkt ligt het meer van de irokezen (nu lake champlain) in het verlengde getekend van de connecticut rivier terwijl deze eigenlijk bij de hudson rivier ligt.

En zulke fouten moet je ook accepteren.

Zoals anderen ook al hebben gezegd, waren deze kaarten ook meer praktisch bedoeld.

Maar ik blijf zeggen voor begin 17e eeuw zijn de kaarten een goede weerspiegeling van de werkelijkheid, en dat alles puur op basis van beschrijvingen (bv een rivier ... mijl landinwaarts strekken etc etc)

En Nederlanders waren in die tijd uitstekende kaartenmakers, vandaar dat veel plaatsen een Naam hebben gekregen die door Nederlanders zijn gegeven

(cape may, cape henlopen in neuw jersey/delaware)

Gebruikersavatar
Moderator
Berichten: 4.361

Re: Hoe werden de eerste landkaarten gemaakt?

Mijn grootvader was kartograaf en heeft, als officier in het KNIL, een groot gedeelte van toenmalig Ned. Indië in kaart gebracht. Hij heeft dit gewoon lopend gedaan over de eilanden, in navolging van Gijsbert Franco baron von Derfelden van Hinderstein die de Algemeene Kaart van Nederlandsch Oost-Indië in 1842 heeft gepubliceerd. Het gemis aan goede kaarten bleek vooral tijdens de Atjehoorlog een handicap.

De kartering van Ned. Indië werd gedaan door de Topografische dienst, lopend van kampong tot kampong, door moerassen, langs rivieren, soms in verzengende hitte of in tropische stortregens, terwijl niet alleen het ongedierte, maar ook tijgers, olifanten e.d. zich lieten gelden. En in die tijd had men alleen maar een kleine verbandtrommel met kinine en wat jodium.

Mijn grootvader vertelde dat de kartering werd gedaan met eenvoudige instrumenten, zoals zakboussole, patentniveau en meetketting en via astronomisch vastgelegde punten, op een schaal van 1:10.000. Het resultaat is vastgelegd in een aantal kaarten in de Atlas van Tropisch Nederland (1938). Deze atlas is in facsimile herdrukt in 1990.

Deze manier van karteren werd al eeuwen lang gebruikt, ook al in de oudheid. De Feniciërs legden al gegevens vast van de kusten waar zij langs voeren, ook met behulp van de sterren. Omdat zij zich niet ver van de kust begaven is op dergelijke oude kaarten natuurlijk weinig van het achterland opgetekend. Vandaar dat op oude kaarten grote delen wit zijn en als terra incognita werden betiteld.

Kijk bijvoorbeeld naar de kaart van Piri Reis (1513). Deze gebruikte verschillende bronnen en zijn eigen waarnemingen die hij tijdens zijn reizen deed om de kaart te kunnen tekenen. In een aantal nota’s gaf hij aan hoe hij de kaart had samengesteld. Verbazend is dat zijn kaart ook al informatie van de reis van Christoffel Columbus bevat van nog geen twintig jaar voordien. Het waarnemingsvermogen van Piri Reis en zijn kennis van verscheidene talen hielpen hem grote hoeveelheden informatie verzamelen. Hij heeft in zijn kaart een aantal van de ontdekkingen van Columbus, Magelhaes en Dias verwerkte in zijn kaart.
Contra principia negantem disputari non potest.

Gebruikersavatar
Berichten: 9.240

Re: Hoe werden de eerste landkaarten gemaakt?

Maar is voor kaarten niet ook 'tijd' nodig? Ik meen dat het altijd makkelijk was om de breedte graad vast te stellen, maar veel moeilijker om de lengte graad vast te stellen. Daarom lijkt Afrika ook zo'n lange neus te hebben in oude kaarten.

De breedte graad word berekend dmv astronomie, wat inderdaad al 1000 jaren bestaat. Maar het bepalen van de lengtegraad is volgens mij moeilijker. Je zou dan een ster moeten nemen die in het oosten of westen staat, maar dat is juist ook de richting dat de aarde op draait, en omdat de as van de aarde schuin staat is het moeilijk je daar op vast te zetten.

Iemand enig idee hierover?

Gebruikersavatar
Moderator
Berichten: 51.270

Re: Hoe werden de eerste landkaarten gemaakt?

Bepaling van lengtegraad is onmogelijk zonder een preciese tijdmeting. Op land is dit probleem wel opgelost sinds Galileo Galileï de principes vastlegde en Christiaan Huygens de slinger in 1656 doorontwikkelde tot een bruikbare klok. . De staartklok is echter op zee waardeloos door de bewegingen van het schip, en het duurde tot 1761 voordat John Harrison met zijn H4 chronometer Huygens' idee bruikbaar maakte op zee.
ALS WIJ JE GEHOLPEN HEBBEN...
help ons dan eiwitten vouwen, en help mee ziekten als kanker en zo te bestrijden in de vrije tijd van je chip...
http://www.wetenscha...showtopic=59270

Gebruikersavatar
Berichten: 9.240

Re: Hoe werden de eerste landkaarten gemaakt?

Nou, is dat omdat je moet weten wanneer het precies nacht (0.00) is om de lengtegraad te meten?

Met de verandering van stand van sterren moet je natuurlijk altijd dezelfde tijd nemen wanneer je naar de sterren kijkt.

Men moet toch nog steeds de sterren meten, of niet?

Berichten: 329

Re: Hoe werden de eerste landkaarten gemaakt?

Graaf Ferraris heeft de Oostenrijkse Nederlanden in kaart gebracht van 1771 tot 1778. Ik vraag me ook af hoe ze mijn gemeente in die tijd zo nauwkeurig in kaart konden brengen. Ik heb de Ferrariskaart van mijn gemeente ingescand, en in Photoshop als nieuwe laag over de scan van een moderne stafkaart gelegd. De vergelijking is verbazingwekkend. Enkel aan de uithoeken van het dorp zijn kleine afwijkingen te zien, tot zo'n honderd meter verschil.

Hoe ze dat voor mekaar gekregen hebben is mij een raadsel. In de jaren zestig vertelde onze schoolmeester van een ketting van honderd meter lang (of was het vijftig?) waarmee de landmeter vroeger mat. Ik zie graaf Ferraris daar al lopen door het veld, in 1771, met zijn ketting... of hoe anders?

Jan

Gebruikersavatar
Pluimdrager
Berichten: 7.933

Re: Hoe werden de eerste landkaarten gemaakt?

Een verschil van 100 meter op de afmetingen van een dorp kan ik niet erg nauwkeurig noemen.

Omstreeks dezelfde periode, ergens rond 1790, gingen twee landmeters op pad om de afstand van Barcelona naar Nieuwpoort te meten. Dit om vast te stellen wat de afstand is van de noordpool tot aan de evenaar, en dat weer om de lengte van de meter vast te stellen. Toen er later preciesere meetmethoden kwamen is geconstateerd dat de meter ongeveer 0,2 mm afwijkt van wat de bedoeling was. Dat lijkt me toch wel wat precieser dan 100 meter verschil op een dorp.

Reageer