Wetenschapsforum

Op het moment ben ik aan het leren voor een tentamen Verkeer en Mobiliteit en daarin kom ik al een aantal keer een tweetal soort mogelijkheden tegen om het reisgedrag te beinvloeden. Het gaat hierbij om zogenaamde pull maatregelen en push maatregelen. De eerste zijn te omschrijven als maatregelen waarmee, door het aanbieden van andere alternatieven, het gedrag veranderd. De tweede soort maatregelen bestaan er uit dat van de bestaande alternatieven de 'slechtste' alternatieven ontmoedigt worden.

Een voorbeeld; om het gebruik van de auto in sterk verstedelijkte gebieden terug te dringen is een pullmaatregel het intensiveren van het OV. Een push maatregel is het terugbrengen van de maximum snelheid of het verhogen van de accijns op brandstof.

Nu vraag ik mij (als niet psycholoog) af welke maatregelen in theorie psychologisch gezien betere effecten teweegbrengen. En zijn er eventueel nog betere vormen van maatregelen die van overheidswege genomen zouden kunnen worden om het gedrag aan te passen? En waarom zouden die maatregelen beter werken ter beinvloeding van het gedrag?

Pirate schreef:Op het moment ben ik aan het leren voor een tentamen Verkeer en Mobiliteit en daarin kom ik al een aantal keer een tweetal soort mogelijkheden tegen om het reisgedrag te beinvloeden. Het gaat hierbij om zogenaamde pull maatregelen en push maatregelen. De eerste zijn te omschrijven als maatregelen waarmee, door het aanbieden van andere alternatieven, het gedrag veranderd. De tweede soort maatregelen bestaan er uit dat van de bestaande alternatieven de 'slechtste' alternatieven ontmoedigt worden.

Een voorbeeld; om het gebruik van de auto in sterk verstedelijkte gebieden terug te dringen is een pullmaatregel het intensiveren van het OV. Een push maatregel is het terugbrengen van de maximum snelheid of het verhogen van de accijns op brandstof.

Nu vraag ik mij (als niet psycholoog) af welke maatregelen in theorie psychologisch gezien betere effecten teweegbrengen. En zijn er eventueel nog betere vormen van maatregelen die van overheidswege genomen zouden kunnen worden om het gedrag aan te passen? En waarom zouden die maatregelen beter werken ter beinvloeding van het gedrag?

Hey Pirate,

wat jij aangeeft zijn maatregelen die voortkomen uit het behaviorisme in termen van Skinneriaanse versterkingsmechanismen. Hierin stelde Skinner dat gedrag dat gevolgd wordt door een positieve versterker, in gelijkaardige situaties een hogere kans op voorkomen zal hebben, terwijl wanneer gedrag negatief bekrachtigd wordt, de kans op dergelijk gedrag een lagere kans op voorkomen zal krijgen. Deze laatste ligt in lijn met de push maatregel (het verhogen van accijns op brandstof kan gezien worden als negatieve bekrachtiger).

Vanuit deze versterkingsmechaniek kunnen verschillende oplossingen aangereikt worden waaronder jij dus de twee voornaamste benoemt:

- het aanreiken van alternatieve gedragingen, deze alternatieve gedragingen zouden zodanig aantrekkelijk gemaakt moeten worden dat het voordeel dat m'n haalt uit dergelijke gedragingen groter is dan het voordeel, het positieve gevolg dat men haalt uit het oorspronkelijk gedrag. Bijvoorbeeld in verband met het intensiveren van openbaar vervoer, als de voordelen daarvan niet opwegen tegen het voordeel van de auto nemen, dan zal dit weinig effect hebben op het gestelde gedrag.

- zorgen voor tegenbekrachtiging van ongewenst gedrag. Dit wil zeggen dat je gaat zorgen dat ongewenst gedrag negatief bekrachtigd wordt om op te wegen tegen de positieve gevolgen ervan door bijvoorbeeld die accijnzen. Echter zo'n oplossing is enkel effectief indien de negatieve bekrachtiging dus groter is en het dus onaantrekkelijk wordt voor het individu om dergelijk gedrag te stellen.

Binnen de psychologie komt regelmatig terug dat beloning efficiënter is dan bestraffen, dus gaat mijn voorkeur uit naar het aanreiken van alternatieve gedragingen die positief bekrachtigd worden en die dus zorgen dat ongewenst gedrag niet wordt gekozen. Dit wordt bijvoorbeeld tegenwoordig vaak toegepast wanneer er zich gedragsproblemen bij kinderen voordoen. Werken met beloningssystemen om gewenst gedrag te bekomen is efficiënter dan het kind de huid vol te schelden of een klets op de poep te geven.

Deze methoden kunnen dus zeker effectief zijn, maar dan moet de bekrachtiging in het voordeel zijn van het "gewenste" gedrag opwegen tegen de voordelen van het "ongewenste" gedrag. Een oplossing is bovendien maar zo effectief als er daadwerkelijk controle is. Bijvoorbeeld in het geval van boetes bij foutief parkeren. Als je hier niet voor bestraft wordt, als er geen politie-agenten zijn die controle voeren of relatief weinig, ja dan ervaar je natuurlijk niet de straf.

Elke oplossing die je aanreikt moet je trouwens bekijken in zijn context. Voor sommige situaties zal de ene oplossing effeciënter zijn dan de andere, terwijl dit voor een andere situatie weer anders kan liggen. Als men vanuit de overheid oplossingen tracht door te voeren, moet men trouwens ook rekening houden met de kosten die daarmee gepaard gaan financieel e.d. en of die kosten wel opwegen tegen het louter laten bestaan van het ongewenste gedrag.

Hier nog enkele andere mogelijke oplossingen:

- de meest effectieve is het inperken van de individuele keuzevrijheid. Dus gewoon verkeer niet toelaten. Auto's niet toelaten in de verstedelijkte zone. Dit is echter iets dat men maar in beperkte mate kan doorvoeren, aangezien het inperken van individuele keuzevrijheid, maar onder bepaalde omstandigheden geaccepteerd wordt. Autovrijezone's zie je dus voornamelijk terug in de echte kern van steden, maar is daarbuiten niet echt haalbaar.

- een andere oplossing is het sensibiliseren. Dit is vandaag onder meer aan bod gekomen in België door middel van het tonen van videobeelden bij mensen die te snel reden. Ze laten zien wat er gebeurt als je een ongeval krijgt tegen te hoge snelheid. Echter in de reportage zie je al meteen het probleem dat zich voordoet, een man die zegt "ik zal misschien 2 weken piekeren over die boete, maar daarna zal ik waarschijnlijk gewoon terug te hard rijden". Het gaat hier om 1 geval, maar dat is iets dat ook in psychologisch onderzoek naar voren komt. De boete zal in gedachten gehouden worden (al is het ook weer maar tijdelijk), maar sensibilisering lijkt me redelijk ineffictief. Het kan een problematiek die niet bekend is wel aan het licht stellen, maar ingrijpen in gedrag lijkt me onwaarschijnlijk. Bovendien reikt sensibilisering maar tot op zekere hoogte. Op een bepaald punt gaan mensen daar geheel ongevoelig voor worden of zich zelfs keren tegen stellingen omdat er vaak een zekere ambiguïteit rond bepaalde problematieken bestaat.

Wel ja momenteel kom ik niet direct op andere oplossingen, maar hopelijk helpt dit je al wat meer voort.