Wetenschapsforum

Mindfulness based cognitive therapy (MBCT) wordt al een tijdje aanzien in de wetenschappelijke wereld als een therapievorm die zou kunnen helpen bij de aanpak van recidiverende depressies. Het is een vorm van aandachtsgerichte meditatie, waarbij men vooral leert dat sensaties & cognities (gedachten, geluiden, gevoelens,...) maar tijdelijk zijn. Ook als deze gedachten of gevoelens negatief zijn.

Vooral bij mensen die 3 of meer depressieve episodes doormaakten, merkt men dat de kans op een nieuw recidief kleiner wordt (al zijn er ook studies die aangeven dat op langere termijn het recidiefpercentage weer even groot wordt als een controlegroep). Of, zoals deze RCT laat zien:

Over the 15 months after the trial, 47% of the group following the MBCT course experienced a relapse compared with 60% of those continuing their normal treatment, including anti-depressant drugs. In addition, the group on the MBCT programme reported a higher quality of life, in terms of their overall enjoyment of daily living and physical well-being.

(uit Minerva 2010; 9(2): 16-17)


Of andere meditatievormen ook diezelfde voordelen zouden kunnen bieden, is al lang een punt van discussie. De onderzoeken zijn immers vaak van slechte kwaliteit. Dit geldt ook voor transcendente meditatie (=TM).

Deze laatste is als volgt te omschrijven (uit: http://www.mum.edu/tm.html):

It is a simple, natural, effortless procedure practiced 20 minutes twice each day while sitting comfortably with the eyes closed. It’s not a religion, philosophy, or lifestyle. ...

The Transcendental Meditation technique effortlessly allows your mind to settle inward beyond thought to experience the source of thought — pure awareness, also known as transcendental consciousness. This is the most silent and peaceful level of consciousness — your innermost Self. In this state of restful alertness, your brain functions with significantly greater coherence and your body gains deep rest

Dat er ook hier discussies over de effectiviteit zijn, kan je al lezen op Wikipedia.


Toch verscheen recent een publicatie waaruit blijkt dat ook TM misschien iets te bieden heeft bij depressies.

Hiervoor werd bij ouderen (55+), 'at risk' voor hart- en vaatziektes, eerst nagegaan hoe hoog ze scoorden op depressieve symptomen. Dit gebeurde dmv. de CES-D, een vragenlijst die screent naar depressie en redelijk goede psychometrische kenmerken heeft.

De schaal heeft dus een range van 0 - 60. Hoe hoger de score hoe meer gevoelens van depressie aanwezig zijn. De mensen met een score van 16 of hoger worden beschouwd als ‘possible cases’. Aangezien de validiteit van dit cut-off point op dit moment nog niet voldoende is onderbouwd, wordt aangeraden om het percentage mensen met een score van 16 of hoger te beschouwen als een ruwe indicator van het voorkomen van klinische depressie in een bevolkingsgroep

Daarna werden ze willekeurig verdeeld over een groep die TM kreeg en een groep die gezondheidsopvoeding (health education) kreeg.

Daaruit bleek dat vooral die mensen die tekens vertoonden van een klinische depressie, een vooruitgang vertoonden als ze TM beoefenden (48% minder depressieve symptomen).

... Participants in both studies who practiced the Transcendental Meditation program showed significant reductions in depressive symptoms compared to health education controls. The largest decreases were found in those participants who had indications of clinically significant depression, with those practicing Transcendental Meditation showing an average reduction in depressive symptoms of 48%...

Of, met een tabel:

afname van depressieve symptomen bij patiënten 'at risk' voor hart- en vaatziektes


afname van depressieve symptomen bij de subgroep met depressieve kenmerken

uit: http://www.eurekalert.org/pub_releases/201...m-nss040310.php


Mede dankzij deze studie, denk ik dat het besluit van Skepter (in 2008) nog steeds terecht is:

... Er zijn dus wat aanwijzingen dat meditatie onder andere kan leiden tot betere concentratie, perceptuele gevoeligheid, stressbestendigheid en weerstand. Hersenmetingen zijn in grote lijnen in overeenstemming met deze psychologische effecten. Veel voorzichtigheid blijft echter geboden, omdat het aantal onderzoeken nog relatief klein is, en er op methodologisch vlak ook nog veel verbeterd moet worden.

Met name de studies die wijzen op een lagere gevoeligheid voor stressvolle gebeurtenissen en een betere cognitieve regulatie van emoties zijn veelbelovend voor therapeuten. Deze effecten kunnen van groot belang zijn voor mensen met psychische problemen, al is er natuurlijk wel een enorm verschil tussen een gecontroleerd, wetenschappelijk experiment en de weerbarstige praktijk van psychische patiënten.

Maar laten we ondanks alle onzekerheid positief afsluiten. Zowel de medische onderzoeken als de meer fundamentele experimenten wijzen voorzichtig in de richting van een positief effect van mindfulness. In de huidige haastige en stressvolle maatschappij is de grote aandacht voor mindfulness misschien dus zo gek nog niet. Al blijft natuurlijk het gevaar aanwezig dat mensen mindfulness als een snelle oplossing voor hun zorgen gaan zien: even mediteren, en dan kunnen we er weer tegenaan. Zo werkt het waarschijnlijk niet: mindfulness is een fundamentele verandering in de manier van leven en denken, en niet een snelle, makkelijke manier om gelukkig te worden.

Dido

Laat ik nou toevallig TM geleerd hebben. Dat was in de tijd van Maharishi. Ik moest tarwekorrels en wat bloemetjes offeren en kreeg toen een persoonlijke mantra die ik niet mag verklappen. Waarschijnlijk omdat dat slecht is voor de handel.

Als je voldoende mediteerkunst had mocht je een veel duurdere cursus voor gevorderden volgen waar je kon leren leviteren ("hoppen")...

Zoals je zal vermoeden ben ik inmiddels wat nuchterder.


Maar ik heb de techniek toch nuttig gebruikt. Het heeft me geleerd om een overdaad aan impulsen en tegenstrijdigheden aan te pakken. Je leert afstand te nemen en je hoofd schoon en helder te krijgen. Dat is voor een jong mens vaak heel noodzakelijk, anders raak je overspannen.


Maar om leven in een uitgebluste geest te krijgen werkt dit niet, naar mijn mening. Je kan geen hallucinaties ofzo oproepen. Als je dat soort effecten wel meemaakt tijdens meditatie is het een verwerking van teveel prikkels. Zoals je vaak levendiger droomt als het leven erg spannend is.


Ik meen dat je herhaalde depressies (ik bedoel dan bv winterdepressies) het beste te lijf kan gaan door naar buiten te gaan, fysiek actief te worden, nieuwe impulsen zoeken. Mediteren is het tegenovergestelde. Op zijn best helpt het om je te helpen over je depressie heen te stappen en daadwerkelijk in fysieke actie te komen.

Leuk om eens de ervaringen van een insider over TM te horen.

Mijn eigen ervaringen zijn die met Mindfulness (MBCT) en, in heel beperkte mate, ook een cursusje van allerlei vormen van mediteren. Maar ik hou het hier vooral bij MBCT omdat ik dit toch regelmatig blijf doen (of beter: toch in periodes :eusa_whistle: ...)

Maar ik heb de techniek toch nuttig gebruikt. Het heeft me geleerd om een overdaad aan impulsen en tegenstrijdigheden aan te pakken. Je leert afstand te nemen en je hoofd schoon en helder te krijgen. Dat is voor een jong mens vaak heel noodzakelijk, anders raak je overspannen.

Alleen al jouw laatste zinnetje geeft misschien al aan wàt er precies heilzaam zou kunnen zijn aan mediteren voor mensen die overspannen of zelfs depressief zijn: de rust die het kan brengen... Iemand die depressief is, vindt vaak geen rust meer en piekert zich te pletter... Of, voelt zich doodsbang, is erg angstig zonder dat er soms een aanwijsbare reden voor is. Ook dan is die rust (lees: even die piekergedachten stopzetten, even aan 'niets' kunnen denken, of anders, even geen angst meer te voelen) meer dan welkom...


Als ik mijn eigen én andermans ervaringen met Mindfulness erbij plaats, dan zou ik kunnen stellen dat die Mindfulness:

- ook vaak rust bracht: je stopt de gedachtenmolen in jouw hoofd, wat soms betekent dat het piekeren erdoor afneemt.

- Verder werd heel erg duidelijk hoe relatief gedachten, gevoelens, sensaties zijn. Het ene moment was jouw aandacht nog volledig daarop gericht, het andere moment merk je daar niets meer van en ben je op iets helemaal anders geconcentreerd. Dus ook dit kan zinvol zijn bij iemand die depressief is: negatieve gedachten en gevoelens zijn zo relatief en blijven vaak niet zo lang hangen, zelfs als je je best doet (!) om je er blijvend op te concentreren.

- Als laatste viel het me steeds op hoe ik veel meer aanwezig was op het moment zelf, hoe alles veel meer tot me door drong. Simpelweg omdat je met je aandacht op het moment zelf bent: de maaltijd die je aan het eten bent, datgene wat je ziet of hoort. Heel vaak zitten we immers met onze aandacht niet bij datgene wat we doen: we zitten met onze gedachten in het verleden of bij datgene wat we willen doen in de toekomst. Maar niet bij onze lekkere spaghetti die we aan het eten zijn. Men wou toen trouwens ook nagaan in hoeverre Mindfulness zou kunnen helpen bij mensen met ADHD (maar ik heb er geen idee van of daar al iets over bekend is).

Het leuke daarvan was ook nog dat ik me een heel stuk wakkerder voelde in de periode dat ik 's morgens na het opstaan, Mindfulness deed. En aangezien ik helemaal geen ochtendmens ben, was dit een leuke ervaring. ](*,)

Maar om leven in een uitgebluste geest te krijgen werkt dit niet, naar mijn mening. Je kan geen hallucinaties ofzo oproepen. Als je dat soort effecten wel meemaakt tijdens meditatie is het een verwerking van teveel prikkels. Zoals je vaak levendiger droomt als het leven erg spannend is.

Ik snap niet waarom hallucinaties oproepen zou kunnen helpen bij iemand die leven wil krijgen in z'n uitgebluste geest? Hallucinaties zijn beelden zien die er in werkelijkheid niet zijn, maar waarvan je zelf overtuigd bent dat ze er wél zijn. Hallucinaties zijn meestal nogal verstorend om adequaat om te gaan met de omgeving. Vandaar dat ik het ook helemaal niet als nadelig zie als je er geen hallucinaties van krijgt...

Ik meen dat je herhaalde depressies (ik bedoel dan bv winterdepressies) het beste te lijf kan gaan door naar buiten te gaan, fysiek actief te worden, nieuwe impulsen zoeken.

Recidiverende (herhaalde) depressies zijn helemaal niet alleen voorbehouden voor winterdepressies. Meer en meer wordt duidelijk dat ook de niet-seizoensgebonden depressieve stoornis voor velen een chronische ziekte is: met opstoten die heel vaak terugkomen...

En verder, fysieke activiteit, ev. in de vorm van running therapie is inderdaad een effectieve methode om een depressie aan te pakken. Vooral dan een lichte (of ev. een matige) depressie. Alleen is het probleem dat je iemand die behoorlijk depressief is, maar moeilijk aan het bewegen zal krijgen. Net omdat die zich compleet uitgeput voelt (en eigenlijk ook is)... Vandaar dat fysieke activiteit vooral effectief is bij mensen met eerder een lichte vorm van depressie, aangezien die mensen het nog kunnen opbrengen om te bewegen.

Mediteren is het tegenovergestelde. Op zijn best helpt het om je te helpen over je depressie heen te stappen en daadwerkelijk in fysieke actie te komen.

Ook hier weer geef je in jouw laatste zinnetje aan waarom mediteren wel degelijk zou kunnen helpen bij iemand die depressief is. Met daarbij ook de zaken die ik hierboven al aangaf.

Verder is het zo dat Mindfulness eigenlijk niet wordt geadviseerd voor mensen die op dat moment echt depressief zijn. Omdat het dan bijna onmogelijk is voor hen om te kunnen komen tot Mindfulness. Het dient vooral om in depressievrije periodes een recidief tegen te gaan. En volgens meer en meer onderzoeken blijkt dat dit ook ten dele lukt.


Uit de grafiekjes lees ik anderzijds ook eerder af dat de Transcendente meditatie mogelijks ook effectief was tijdens periodes van depressie. Of dit zo is (en misschien vooral: voor wie en wanneer) zal uit verder onderzoek moeten blijken, veronderstel ik. Maar zoals ik al aangaf, is het besluit van Skepter vermoedelijk nog steeds van kracht: het ziet er niet zo slecht uit, maar meer en beter onderzoek is nodig.


Dido


PS: ik gebruik hier nogal vaak 'mogelijks', 'zou kunnen' ed. omdat de reden waarom MBCT effectief blijkt te zijn nog onvoldoende is opgehelderd. Al wordt het 'accepteren van datgene wat er is' (ik laat die negatieve gedachten ed. toe, ze zijn straks toch weer weg) wel vaker vernoemd als één van de mogelijke effectieve factoren.