Zwaartekracht is een duwkracht van buitenaf?

Frank51

Had Le Sage (1750) dan toch gelijk?

The theory proposed a mechanical explanation for Newton's gravitational force in terms of streams of tiny unseen particles (which Le Sage called ultra-mundane corpuscles) impacting all material objects from all directions. According to this model, any two material bodies partially shield each other from the impinging corpuscles, resulting in a net imbalance in the pressure exerted by the impact of corpuscles on the bodies, tending to drive the bodies together

Tiny unseen particles = Neutrino's

We weten dat neutrino's van overal uit het universum komen, uit sterren en planeten. Per seconde vliegen miljarden neutrino's door ons lichaam heen. We weten ook dat massa neutrino's kunnen tegenhouden. Uit onderzoek blijkt dat ongeveer de helft van de neutrino's uitgestraald door de zon aan de donkere zijde van de Aarde worden ontvangen. Neutrino's hebben een massa, ook al dachten ze lang van niet.

Hoe komt het dan dat planeten elkaar aantrekken? Door de 'onderdruk' die ontstaat tussen de 2 planeten:

Afbeelding

Zwaartekracht is dus géén kracht tussen 2 massa's volgens Le Sage.
Deze stelling wordt bevestigd in het labo: licht kan zwaartekracht (of neutrino's) tegenhouden.
http://www.researchgate.net/publication/258546838_Effect_of_light_on_gravitational_attraction

In the original experiment, a very sensitive torsion pendulum about 23 cm long
was built suspended by 2 fine 1 mm wires in diameter. A space of 1 mm is between
the 2 wires. This gives a high sensitivity and most of the restoring force is done not by
the torsion of the wires because there is almost no torsion but by the weight of the
pendulum itself that tends to go to its lowest level after moving left or right.
At first, a 1 kg mass was placed close to the 100 g mass at one end of the
pendulum arm. The mobile mass moved towards the 1 kg by gravity. Once the system
was in equilibrium and the 2 masses were almost touching, a fine laser beam was
passed between them. The light was not a point light but like a sheet of paper at an
angle of 30° .
If light can block gravity, then the attraction between the 2 masses would
decrease and the mobile mass would move away a little. But the opposite always
happened: the mobile mass was getting closer as if the attraction was increased.
Since that made no sense, the experiment was redone many times, checking if other
factors were causing that movement.
- Ascending heated air movement. A sensitive arrays of silk threads could not detect
any air movement.
- Brownian movement of air with decreasing temperature. There was no increase of
temperature and the effect started when light was on and stop as soon as light was
cut off.
- Laser light might have ionized air molecules causing the masses to move closer.
Red light of that frequency cannot ionized air molecules.
- Coriolis force could cause them to move closer. Test during different time of the day
and for 9 months demonstrate that was not the cause.
- External electromagnetic fields (e.g. from the laser module) affecting the two
masses. The metal masses were replaced by non conductive rocks. The effect was
the same as with metal masses.
If gravitational forces are blocked by light and if those forces are coming from
all directions, it could be possible to verify that by removing the 1 kg mass and using
only light.
Once the pendulum was at rest, the laser light was sent on the North side of the
mobile mass. It moves towards the North. After many minutes, the light was
transferred to the South side. The mobile mass moved towards the South also.
That was a final proof that light can block gravity. It also demonstrate that
gravitational force is a pushing force, not an attractive force.

Als 2 loden bollen elkaar in het labo aantrekken, wil dit zeker niet zeggen dat massa's elkaar aantrekken.
Zwaartekracht is in die zin een illusie. De ontdekking van neutrino's is één van de grootste van de eeuw als je het mij vraagt
Als je de theorie begrijpt is het ineens heel logisch waarom het universum expandeert...

Is zwaartekracht dan toch een duwkracht die van alle kanten komt? (behalve voor buitenste sterren natuurlijk)
Het zal een bittere pil zijn voor de wetenschap om dit te slikken. Maar ze moet toch ooit eens vooruit.

Michel Uphoff

Een paar vraagjes:

Hoe komt het dat ik liggend even zwaar ben als staand? Ik heb liggend een groter oppervlak en dan moeten de neutrino's mij toch sterker tegen de Aarde drukken?
Waarom vliegt bij nieuwe maan de Maan niet weg? Ze zit dan immers in de 'onderdruk' tussen Aarde en Zon, maar haar omloopsnelheid verandert nauwelijks.
Een variant hierop, waarom weeg ik overdag in de 'neutrinoluwte' tussen Aarde en Zon evenveel als 's nachts wanneer de dan ongehinderde neutrino's mij weer in volle mate tegen de Aarde drukken?
Wat gebeurt er met de energie die al die botsende neutrino's vrijmaken terwijl ze jou en mij continue op de Aarde drukken?
Waarom wordt de Aarde (en alles dat een baantje trekt om een hemellichaam) niet afgeremd door die neutrinostroom? De botsingen in de bewegingsrichting zijn dan immers heftiger.
Meer in het algemeen: Hoe verklaar je dat een object dat tegen deze stroom in reist toch geen bewegingsenergie verliest?
Waarom blaast een kernreactor ons niet de ruimte in? Zo'n reactor moet volgens jouw idee een sterk 'hogedrukgebied' vormen, er worden immers enorme aantallen neutrino's aangemaakt, per vierkante centimeter meer dan er uit de ruimte op ons af komen.(antizwaartekracht uit een kernreactor..)

Uit onderzoek blijkt dat ongeveer de helft van de neutrino's uitgestraald door de zon aan de donkere zijde van de Aarde worden ontvangen.

Het gemiddelde vrij pad in lood(!) voor een neutrino is meer dan een lichtjaar (10.000 miljard kilometer) voor steen nog veel meer. Ze vliegen dus vrijwel allemaal ongehinderd door de Aarde (en zeker door jou en mij) heen. Er gaan iedere seconde 100.000 miljard neutrino's door ons lichaam heen, maar ons lichaam stopt er gemiddeld maar een per mensenleven (klik). Dus een betrouwbare bron voor dit statement is zeer gewenst.

Maar ze moet toch ooit eens vooruit.

Eens. Maar of het op deze manier gaat lukken?

Frank51

Hoe komt het dat ik liggend even zwaar ben als staand? Ik heb liggend een groter oppervlak en dan moeten de neutrino's mij toch sterker tegen de Aarde drukken?

De vorm is niet van tel. Het is de totale massa van het object dat bepalend is voor de kracht die een voorwerp ondervindt. Als iemand 10kg aankomt, zal die extra 10kg zwaartekracht ondervinden van de neutrino’s, dus zal de totale kracht die hij ondervindt richting Aarde of zijn gewicht groter zijn. Stel dat iedere atoom in ons lichaam een raakkans heeft van 5% (hypothetisch), dan weet je dat de oriëntatie tov de Aarde totaal van geen belang is.

Waarom vliegt bij nieuwe maan de Maan niet weg? Ze zit dan immers in de 'onderdruk' tussen Aarde en Zon, maar haar omloopsnelheid verandert nauwelijks.

Dan kan ik net dezelfde vraag stellen hoe het komt dat de Maan niet uit zijn baan wordt getrokken als de Maan tussen de Zon en de Aarde staat. Als meerdere planeten op 1 lijn tussen Zon en Aarde staan, is de onderdruk op Aarde groter dan in andere situaties. Doordat veel meer neutrino’s opgevangen wordt aan de kant van de Zon, krijgt de duwkracht in de tegengestelde richting meer de overhand en ervaar je dus een extra duwkracht richting Zon, al is die natuurlijk te weinig op je van de Aarde te duwen. Zoek eens springtij op.

Een variant hierop, waarom weeg ik overdag in de 'neutrinoluwte' tussen Aarde en Zon evenveel als 's nachts wanneer de dan ongehinderde neutrino's mij weer in volle mate tegen de Aarde drukken?

Ik ben ervan overtuigd dat dit een paar grammen zal schelen. Vergeet niet dat de Zon slechts een klein plekje is in de hemel. Aangezien neutrino’s hun snelheid niet verliezen en van overal rondom ons heen komen kun je dit eigenlijk voorstellen als een hemel volledig bedekt met zonnen. Ik kan net dezelfde vraag stellen: “Als de Zon massa aantrekt, hoe komt het dan dat je overdag evenveel weegt als ’s nachts?”

Frank51

Wat gebeurt er met de energie die al die botsende neutrino's vrijmaken terwijl ze jou en mij continue op de Aarde drukken?

De energie wordt opgebruikt? Het is wel zo dat de protonen de meeste kracht zullen ondervinden, omdat ze veel groter dan elektronen zijn. Bij botsing ontstaan 2 soorten ‘mesons’.

Waarom wordt de Aarde (en alles dat een baantje trekt om een hemellichaam) niet afgeremd door die neutrinostroom? De botsingen in de bewegingsrichting zijn dan immers heftiger.

De Aarde krijgt dan toch ook een duwtje in de rug? Nee, de snelheid van de Aarde is gewoon veel te laag om een invloed te krijgen door neutrino’s op rotatiesnelheid.

Meer in het algemeen: Hoe verklaar je dat een object dat tegen deze stroom in reist toch geen bewegingsenergie verliest?

Schiet een komeet aan lichtsnelheid af in de ruimte en hij zal veel weerstand ondervinden. Daarom is het ook onmogelijk dan sneller dan het licht te gaan in deze dimensie. Neutrino’s vliegen namelijk ook aan lichtsnelheid. Hoe sneller je gaat, hoe meer ‘weerstand’ je krijgt van neutrino’s.
Jij verklaart hier dat je sneller dan het licht kan gaan omdat er geen verlies is van bewegingsenergie?

Waarom blaast een kernreactor ons niet de ruimte in? Zo'n reactor moet volgens jouw idee een sterk 'hogedrukgebied' vormen, er worden immers enorme aantallen neutrino's aangemaakt, per vierkante centimeter meer dan er uit de ruimte op ons af komen

Kernreactoren maken neutrino's aan op lage energie. Vanuit de ruimte komen neutrino's op ons af op hoge energie. Zie http://t2k-experiment.org/neutrinos/sources-and-experiments/
In principe kan het, zou graag een toestel hebben dat miljarden hoogenergetische neutrino’s per cm² kan afschieten per seconde. Daar kun je dus voorwerpen mee wegschieten.

Anton_v_U

Het is een interessant model dat niet eens zo gemakkelijk onderuit te halen valt. Ik geloof er geen bal van maar wetenschappelijk doet dat er niet toe. Ik zit even met twee dingen. (1) de aard van de neutrino-massa interactie (optreden van Brownse beweging van elementairdeeltjes*) en (2) relatieve beweging (aanwezigheid van een neutrinowind vergelijkbaar met etherwind)

(1) Als de neutrino stroom wegvalt aan één kant t.g.v. de massaschaduw, dan zal de kracht van de neutrino's die van de andere kant komen arbeid verrichten. Dat kan niet anders want neutrino's zijn verantwoordelijk voor de gravitatie, zij moeten dus de arbeid verrichten die de gravitatie verricht. Er moeten dan neutrino's energie kwijtraken in de interactie met het lichaam. In de "vrije ruimte" is die stroom er ook maar die komt van alle kanten even hard. Die neutrino's veroorzaken krachtstootjes aan alle kanten, ze raken net zo goed energie kwijt maar de impulsverandering is nul doordat alle "neutrinokrachtsootjes" elkaar cancellen. Dus zou een object moeten opwarmen. Vergelijk het elektron met een stuifmeelkorrel die in een vloeistof Brownse beweging vertoont door de beweging van afzonderlijke moleculen, elektronen zouden Brownse* beweging moeten vertonen ten gevolge van de botsing van neutrino's.

Dit opwarmen gaat niet op als alle deeltjes in een object (incl. alle elektronen) individueel voldoende krachtstootjes van alle kanten ondervinden zodat ook zij individueel een druk van alle kanten ondervinden en niet in beweging gebracht worden. Geen beweging = geen arbeid. Maar dat is niet wat er gebeurt aangezien er botsingen met individuele neutrino's zijn waargenomen met merkbare invloed op de beweging.

Het is bekend dat neutrino's zo goed als geen interacties aangaan met materie, ook niet als het heel veel materie is. Dat strookt niet met het feit dat elk individueel elektron ziljoen interacties per femtoseconde zou moeten ondergaan om neutrinodruk te ondervinden.

(2) Snelheid is relatief. Albert (A) bevindt zich in de vrije ruimte op een vaste afstand van de aarde. Betty (B) bevindt zich in de vrije ruimte waarin zij zich met de halve lichtsnelheid ten opzichte van A verwijdert. A en B ondervinden geen merkbare invloed van hun omgeving. Veronderstel nou eens dat A zich in een toestand bevindt waar hij evenveel neutrino's van alle kanten "ziet" komen, waardoor de "druk" op zijn lichaam geen resulterende kracht oplevert. B zou dan al aanzienlijk meer druk hebben aan de kant waarin zij beweegt waardoor zij een wrijvingskracht t.g.v. de neutrino tegenwind ondervindt aangezien die druk bij de lichtsnelheid zo groot wordt dat versnellen niet meer mogelijk is. A zou dus moeten waarnemen dat B vertraagt.

Dat gebeurt niet. Er is geen verschil in hoe A de bewegingstoestand van B waarneemt en andersom (behalve dan de richting) want beweging is relatief.

*Brownse beweging is de beweging van macroscopische deeltjes door invloed van microscopische deeltjes. Er is (in dit model) ook het equivalent van Brownse beweging (op veel kleinere schaalgrootte) van elementairdeeltjes door de invloed van neutrino's te verwachten.

Frank51

Focus: Neutrinos Are Brighter at Night

Neutrinos come in three “flavors”––electron, muon, and tau. Nuclear reactions in the Sun’s core produce only electron neutrinos, and these are also the neutrinos to which detectors are most sensitive. On the journey to Earth, mixing between the flavors causes some of the electron neutrinos to change into the other types.

At low energies—around $Afbeelding$ mega-electron-volt —the detection rate of electron neutrinos corresponds to about 50% of the production rate in the Sun’s core.

OK, ik was verkeerd met mijn getal. Het moet 3.2% zijn. Ik had het artikel te vlug gelezen en zat met die 50% in mijn hoofd.

Sifting through 18 years of Super-K data, Renshaw and his collaborators found that the nighttime neutrino detection rate was 3.2% higher than the daytime rate.

bron: http://physics.aps.org/articles/v7/24

De massa van de Aarde zorgt ervoor dat de neutrino's zich anders gaan gedragen. De electron neutrino wordt omgezet in muon en tau.
Misschien staat de detectie nog niet op punt?
Als het inderdaad zo is dat het menselijk lichaam slechts door één neutrino beïnvloedt wordt in 100jaar vb, dan kunnen neutrino's niet de oorzaak zijn van zwaartekracht.

descheleschilder

Als je twee grote om elkaar heen draaiende massa´s beschouwt dan is de kracht die de neutrino´s aan de ``licht(neutrino)kant`` van de massa´s uitoefenen toch veel te klein om de massa´s in hun baan te houden? Ik denk dat als je alle neutrino´s rondom die massa´s wegdenkt er weinig gebeurt. De massa´s zullen echt niet opeens rechtuit gaan bewegen! De vele neutrino´s hebben misschien wel een aanzienlijke massa, maar het leeuwendeel gaat dwars door de massa´s heen (zie het bericht van Michel Uphoff).
En wat te denken van superzware dubbelsterren? Daar zijn de oppervlakken van de sterren die de neutrino´s invangen klein, maar de kracht tussen die sterren is enorm. Er worden weliswaar meer neutrino´s geabsorbeerd in die sterren, vanwege de dichtheid, maar dit aantal blijft toch klein en nooit genoeg om zo´n grote zwaartekracht te veroorzaken. Denk jij van wel dan wil ik wel eens de berekening zien. Een grote loden bal die je aan één kant met fotonen beschiet, waarbij ook nog eens alle fotonen gereflecteerd of geabsorbeerd worden, in tegenstelling tot neutrino´s, die er dwars doorheen gaan, heeft geen (meetbare) invloed op de beweging van de loden bal (de grootteschaal maakt niet echt veel uit), net zo min als de fotonen, laat staan de neutrino´s, afkomstig van de Zon ons uit de baan om de Zon ``meppen``.
Bovendien, hoe wordt een object in een eenparig versnellende lift voor de waarnemer in de lift naar beneden afgebogen, als de beweging van een object volgens jouw eigen zeggen niet afgeremd wordt.
Ik zie echter dat je inmiddels inziet dat de theorie niet klopt, dus verder geen vragen meer.

Michel Uphoff

De vorm is niet van tel.

Ok, daar kan ik in meegaan, het woord onderdruk suggereerde anders.

dan kunnen neutrino's niet de oorzaak zijn van zwaartekracht

Dat lijkt inderdaad niet bijster waarschijnlijk.

Jij gaat er verder van uit, dat alleen de hoogst energetische Tau neutrino's die 'drukkracht' veroorzaken (anders gaf een kernreactor het door mij beschreven effect). Deze neutrino's zouden dan buitengewoon isotroop (vanuit alle richtingen in dezelfde intensiteit) uit de kosmos moeten komen. Zo'n bron is er wel, de kosmische achtergrondstraling, maar de neutrino's daarvan zijn juist extreem laag in energie, die vallen dus af.

Andere bronnen van neutrino's zijn de Zon en de sterren in de Melkweg. Die kunnen ook niet verantwoordelijk zijn voor die 'druk' omdat dit een sterke anisotropie zou beteken (de Aarde zou dan weggedrukt worden door de neutrino's afkomstig uit de Zon of Melkweg, en banen van planeten zouden door die 'wind' uit een zeer bepaalde richting zwaar verstoord worden).

Dan blijft alleen de kinetische energie van extreem energetisch neutrino's van extragalactische oorsprong over als zwaartekrachtbron. Maar juist deze neutrino's zijn waarschijnlijk afkomstig van gamma ray bursts, de jets van zwarte gaten, samensmeltende neutronensterren en de neutrinostroom van deze objecten is sterk richting afhankelijk (ze wijst naar de bron) zeker niet bijna volmaakt isotroop, en dat moet een van de voorwaarden zijn voor jouw idee.

Voorts is het aandeel zeer hoog energetische neutrino's voor zover wij die kunnen meten zeer gering:

: 7.png (184.76 KiB) 1361 keer bekeken

Zie ook dit artikeltje

Frank51

descheleschilder schreef: Als je twee grote om elkaar heen draaiende massa´s beschouwt dan is de kracht die de neutrino´s aan de ``licht(neutrino)kant`` van de massa´s uitoefenen toch veel te klein om de massa´s in hun baan te houden? Ik denk dat als je alle neutrino´s rondom die massa´s wegdenkt er weinig gebeurt. De massa´s zullen echt niet opeens rechtuit gaan bewegen! De vele neutrino´s hebben misschien wel een aanzienlijke massa, maar het leeuwendeel gaat dwars door de massa´s heen (zie het bericht van Michel Uphoff).
En wat te denken van superzware dubbelsterren? Daar zijn de oppervlakken van de sterren die de neutrino´s invangen klein, maar de kracht tussen die sterren is enorm. Er worden weliswaar meer neutrino´s geabsorbeerd in die sterren, vanwege de dichtheid, maar dit aantal blijft toch klein en nooit genoeg om zo´n grote zwaartekracht te veroorzaken. Denk jij van wel dan wil ik wel eens de berekening zien. Een grote loden bal die je aan één kant met fotonen beschiet, waarbij ook nog eens alle fotonen gereflecteerd of geabsorbeerd worden, in tegenstelling tot neutrino´s, die er dwars doorheen gaan, heeft geen (meetbare) invloed op de beweging van de loden bal (de grootteschaal maakt niet echt veel uit), net zo min als de fotonen, laat staan de neutrino´s, afkomstig van de Zon ons uit de baan om de Zon ``meppen``.
Bovendien, hoe wordt een object in een eenparig versnellende lift voor de waarnemer in de lift naar beneden afgebogen, als de beweging van een object volgens jouw eigen zeggen niet afgeremd wordt.
Ik zie echter dat je inmiddels inziet dat de theorie niet klopt, dus verder geen vragen meer.

Deze theorie vind ik veel logischer dan de huidige zwaartekrachttheorie. Leg mij dan eens uit hoe het komt dat 2 atomen die op 100000km afstand van elkaar liggen, toch nog invloed op elkaar kunnen hebben.
De experimenten in het labo met licht bewijzen dat de theorie klopt. Alleen is het nog niet duidelijk welke deeltjes er nu uiteindelijk interageren met massa zodat we een duwkracht richting Aarde ondervinden. Zijn het neutrino's, of toch nog andere onbekende partikels?
Licht kan blijkbaar deze partikels afweren. Volgens mij gaat een ultrasnel roterende loden schijf dit ook doen.

Frank51

Michel Uphoff schreef:

Dan blijft alleen de kinetische energie van extreem energetisch neutrino's van extragalactische oorsprong over als zwaartekrachtbron. Maar juist deze neutrino's zijn waarschijnlijk afkomstig van gamma ray bursts, de jets van zwarte gaten, samensmeltende neutronensterren en de neutrinostroom van deze objecten is sterk richting afhankelijk (ze wijst naar de bron) zeker niet bijna volmaakt isotroop, en dat moet een van de voorwaarden zijn voor jouw idee.

Voorts is het aandeel zeer hoog energetische neutrino's voor zover wij die kunnen meten zeer gering

Akkoord.
Het probleem ligt misschien bij: voor zover wij die kunnen meten. Het zal nog afwachten worden naar betere technieken om neutrino's te kunnen opvangen en te begrijpen. Hopelijk ontdekken we nog onbekende partikels die een definitief mechanisme kunnen beschrijven voor het begrip zwaartekracht. Door alleen te stellen : "massa trekt massa aan" vind ik dit onvoldoende. Het mechanisme moet duidelijk omschreven zijn.

Frank51

_{Ik heb antwoord gekregen van de man die 1000 uren in het labo doorgebracht heeft om te experimenteren met licht en zwaartekracht. Ik vond het vreemd dat licht, dat geen massa heeft, deze onzichtbare partikels kon tegenhouden.}
_{Dit is zijn antwoord :}

_{Your ideas are interesting and some reflection on it is needed. As for the effect of light on what causes gravity, it is true that light has no mass. One can calculate the 'effective' mass or 'equivalent' mass using the energy formulas. Since energy = mass x c x c and energy = planks constant h x frequency, then one can calculate the mass equivalent of visible light. It comes to mass = 6.6x10}^-34 x 4x10¹⁴hertz
/ 9x10¹⁶ = about 3 x 10^-36 kg which is 10 000 times less mass than a single electron. That is a good indication that light is not the origin of the force. Why can it interact with the gravitational force then? Many theories. It seems neutrino cannot be the cause because they have an internal structure and are not really massless. It has to be much smaller than neutrinos. More thoughts needed..[/sub][/i]

_{Thanks for your comments. We are working to publish the results soon after a review from bright scientists.}
_Louis

Michel Uphoff

Door alleen te stellen : "massa trekt massa aan" vind ik dit onvoldoende.

Dat vond Einstein ook, en heeft met zijn algemene relativiteit een antwoord gegeven dat tot nu toe tot ver achter de komma overeenkomt met de waarnemingen.

descheleschilder

Als er al een (meetbare) onderlinge gravitatie-invloed is tussen twee atomen op 100000 kilometer van elkaar verwijderd (hetgeen ik betwijfel) dan die verklaard worden met de ART.
Hoe verklaart de ``duwtheorie`` het afbuigen van een foton in een sterk gravitatieveld? Neutrino´s hebben geen lading, dus hoe kunnen zij het foton duwen?

descheleschilder

Waarom is het ineens, als je de theorie begrijpt, heel logisch dat het heelal expandeert, zoals wordt beweerd in bericht 1?

descheleschilder

Hoe verklaart de ``duwtheorie`` het expanderen van het heelal zoals beweerd wordt in bericht 1?

Wetenschapsforum

Laatste berichten

Nieuwsberichten

Zwaartekracht is een duwkracht van buitenaf?

Zwaartekracht is een duwkracht van buitenaf?

Re: Zwaartekracht is een duwkracht van buitenaf?

Re: Zwaartekracht is een duwkracht van buitenaf?

Re: Zwaartekracht is een duwkracht van buitenaf?

Re: Zwaartekracht is een duwkracht van buitenaf?

Re: Zwaartekracht is een duwkracht van buitenaf?

Re: Zwaartekracht is een duwkracht van buitenaf?

Re: Zwaartekracht is een duwkracht van buitenaf?

Re: Zwaartekracht is een duwkracht van buitenaf?

Re: Zwaartekracht is een duwkracht van buitenaf?

Re: Zwaartekracht is een duwkracht van buitenaf?

Re: Zwaartekracht is een duwkracht van buitenaf?

Re: Zwaartekracht is een duwkracht van buitenaf?

Re: Zwaartekracht is een duwkracht van buitenaf?

Re: Zwaartekracht is een duwkracht van buitenaf?