Wetenschapsforum

Bestaan er vormen van psychotherapie waarvan bekend is dat ze (in specifieke gevallen) schadelijk zijn?

Die bestaan inderdaad. Al is het vaak wat complexer dan dit... In die zin dat bepaalde vormen van therapie dan vaak niet schadelijk zijn voor iedereen, maar eerder voor sommigen...
 
Nu, misschien eerst enkele algemene opmerkingen:
1) Er is nog niet zoveel onderzoek naar gedaan, waardoor er nog veel factoren onbekend zijn wat dat betreft
2) Heel belangrijk voor het slagen van een therapie, is de therapeutische relatie: 'klikt het wel of niet met de therapeut?'. Belangrijk daarbij is dat de therapeut empathisch is, authentiek is (al betekent dit niet dat een therapeut zomaar alles dient te zeggen wat in hem/ haar opkomt, als dat niet helpend is voor de cliënt) en onvoorwaardelijke positieve acceptatie toont tav. zijn cliënt. Dat laatste komt erop neer dat de T (therapeut) de C (cliënt) niet veroordeelt. Al betekent dit ook weer niet dat de T alles dient te aanvaarden van de C: zo kan je bv. duidelijk aangeven dat een bepaald soort gedrag niet verdragen wordt, zonder dat je daarbij de C volledig (in zijn ganse persoon) afkeurt.
Als je kijkt naar wat een therapie effectief maakt, dan is 'de therapeutische relatie' de belangrijkste. Deze factor is ook heel duidelijk aangetoond. Omgekeerd leidt een slechte therapeutische relatie dus vaak tot een niet-effectieve therapie of een schadelijke therapie.
3) Elke therapievorm kan in feite schadelijk zijn: een therapeut die bv. uitvliegt tegen een cliënt, tijdens om het even welke therapie, kan behoorlijke schade teweeg brengen. Zeker als dit meermaals gebeurt.
4) Of een therapie schade toebrengt, is vaak niet zo makkelijk vast te stellen: als bij een C de toestand verslechterd tijdens de therapie, dan is dit zeker niet altijd een teken dat de therapie nadelig was voor die C. Zo kan het zijn dat, zonder de therapie, de C er nog veel erger aan toe zou zijn. Anderzijds wordt vaak onderzoek aangebracht waaruit blijkt dat die bepaalde vorm van therapie effectief is bij probleem X. Maar dat betekent weer niet dat iedereen ermee gebaat is én dat er geen individuen tussen zaten die wel slechter werden onder de therapie.
5) Een effectieve therapie leidt ertoe dat de C verandert, zo wordt hij/ zij bv. assertiever. Het is mogelijk dat de omgeving van de C hier negatief op reageert en dat niet zomaar accepteert. Dit hoeft voor de C geen probleem te zijn, maar voor de omgeving (die bv. gewoon was om een 'brave' persoon te hebben die heel vaak 'ja' knikte) kan dit als negatief worden beoordeeld.
6) In de loop van een therapie is het goed mogelijk dat de symptomen van een C tijdelijk slechter worden, omdat er wordt ingegaan op pijnlijke onderwerpen. Maar dat betekent daarom zeker niet dat het op lange termijn ook schadelijk zal zijn. Zo kan een C die bv. rouw vermijdt, in een depressie terecht komen, zonder dat die de scherpe pijn van het verdriet nog voelt. Als T is het vaak belangrijk om de rouw dan weer op gang te trekken en dat betekent vaak dat de C nu toch doorheen die pijnlijke emoties moet, om deze uiteindelijk te kunnen verwerken en achter zich te laten. Al hoort emotiecontrole daar dan ook best bij, waardoor de C leert om overspoeling door zijn emoties tegen te gaan, door er weer controle over te verwerven.
7) Waar er eveneens alertheid voor moet zijn, is dat onze westerse therapievormen vaak niet zijn onderzocht bij andere culturen (bv. bij de Afrikaanse bevolking). Dit betekent dat onze therapieën die vaak de nadruk leggen op het versterken van autonomie, nadelig zouden kunnen zijn voor culturen die eerder gericht zijn op collectiviteit (bv. belang van familie ed.)
8) In het verlengde daarvan, kan een T die onvoldoende bekend is met minderheden en hun specifieke problemen, een C benadelen door de minderheidsstress te minimaliseren. Of, met andere woorden, door effecten als discriminatie, stigma ed. te onderschatten.
 
(deels uit: http://tcp.sagepub.com/content/43/3/334.short
 
Onder mogelijk schadelijke therapieën wordt ondermeer vermeld:
- Holding therapie (een soort therapie bij mensen met ASS (autisme) en hechtingsstoornissen): hierbij zijn al kinderen gedood en gewond geraakt
- éénmalige debriefing na psychologisch trauma: houdt in dat men, na een trauma, contact legt met het slachtoffer waarbij men wordt aangemoedigd om emoties te uiten in groep, of individueel. Dit werd gebruikt om een ontwikkeling tot PTSS (post-traumatische stresstoornis) te voorkomen, maar uit onderzoek bleek dat het eerder een evolutie tot PTSS stimuleert.
- conversie therapie bij holebi's (wel vaker op basis van aversieve therapie: bij 'ongewenst' gedrag een onaangename stimulus geven: bv. elektrische schok als de persoon erotisch gedrag vertoont op beelden van 2 homo's die vrijen): leidt soms tot oa. depressie, suïcidegedachten en -pogingen
- rouwtherapie bij een normale, gezonde rouw.
- ...
 
Ik kwam de volgende referenties tegen, op het web, over artikels die op dit thema ingaan:

Barlow DH (2010): Negative Effects From Psychological Treatments: A Perspective. Am Psychol 65:13-20.

Berk M, Parker G (2009): The Elephant on the Couch: Side-Effects of Psychotherapy. Aust N Z J Psychiatry 43:787-794.

Castonguay LG, Boswell JF, Constantino MJ, Goldfried MR, Hill CE (2010): Training Implications of Harmful Effects of Psychological Treatments. Am Psychol 65:34-49.

Dimidjian S, Hollon SD (2010): How Would We Know If Psychotherapy Were Harmful? Am Psychol 65:21-33.

Hoffmann SO, Rudolf G, Strauß B (2008): Unerwünschte und schädliche Wirkungen von Psychotherapie. Psychotherapeut 53:4-16.

Linden M (2012): How to Define, Find and Classify Side Effects in Psychotherapy: From Unwanted Events to Adverse Treatment Reactions. Clinical Psychology & Psychotherapy:n/a-n/a.

Nutt DJ, Sharpe M (2008): Uncritical positive regard? Issues in the efficacy and safety of psychotherapy. Journal of Psychopharmacology 22:3-6

Uit: https://www.researchgate.net/post/Are_there_any_side_effects_to_psychotherapy/1
 
Dido