Wetenschapsforum

Muziek is een abstracte vorm van communicatie. Mensen brengen hun gevoelens al eeuwen, zover we kunnen nagaan, tot expressie via muziek en dit kan zowel positieve als negatieve gevoelens oproepen bij anderen. In een recent onderzoek trokken wetenschappers zelfs de conclusie dat muziek onze gevoelens bij visuele beelden kunnen beïnvloeden, wat bijvoorbeeld een belangrijke rol kan spelen in reclames. In het dagelijks leven merken we de verschillen van adoratie voor bepaalde muziekgenres: zo kan de één helemaal opgaan in keiharde drumbeats, zoals het geval is bij hardcore, terwijl de ander zich juist helemaal thuis voelt op een klassiek concert waar bijvoorbeeld werken van Chopin worden gespeeld. En ook zie je dat sommige mensen muziek nodig hebben om zich te kunnen concentreren, terwijl anderen zich juist verstoord voelen bij het horen van muziek. Daarnaast zie je een verschil tussen jonge en oude generaties in muzieksmaak. In de meer extremere voorbeelden kan muziek gebruikt worden om mensen compleet krankzinnig of wild te laten worden, zelfs zodanig dat ze er suïcidaal van worden, of juist om te verlammen doordat ze in een soort trans raken. 
 
Wat bepaalt deze geestelijke adoratie, zoals ik het zou willen noemen, voor bepaalde muziek? Of anders gezegd, wat zorgt ervoor dat die gevoelige snaar wordt geraakt en dat de één een bepaald stuk wel mooi vindt en de ander niet?
 
Ik denk zelf dat het een combinatie tussen nature en nurture is. Zo worden er positieve resultaten waargenomen in patiënten met bepaalde neurologische afwijkingen die een muziektherapie volgen met muziek die zij als prettig ervaren. Muziek stimuleert namelijk de amygdala, waardoor iemands emotie wordt beïnvloedt, maar ook de hersenstam, het centrum waar vitale functies van ons lichaam zoals de ademhaling, hartritme en vertering worden gereguleerd. Ook andere delen van de hersenen, waaronder delen van het cerebrum en cerebellum, kunnen gestimuleerd worden door muziek. Ik geloof zelf dat de fysiologische stabiliteit en functionaliteit en/of de anatomische structuur van (onderdelen van) deze hersendelen op de een of andere manier verschilt tussen personen met gedifferentieerde muzieksmaken. Een soortgelijk fenomeen zien we namelijk terug in het brein van homo's en lesbiennes: het homobrein lijkt structureel meer op het brein van hetero vrouwen, terwijl het lesbiennebrein structureel meer lijkt op het brein van hetero mannen. En het brein van de gemiddelde CEO lijkt structureel op die van het brein in mensen waarin psychopathie is gediagnosticeerd. Ook zijn anatomische verschillen gesuggereerd in mensen die lijden aan genderdysforie. Al deze voorbeelden uiten zich in een bepaald gedrag. Voor homo's en lesbiennes spreekt dat voor zich, maar van het tweede voorbeeld (van de CEO) denkt men dat deze structurele differentiatie ervoor zorgt dat CEO's minder beïnvloedt worden door empathische gevoelens, waardoor zij uitermate geschikt zijn om bedrijven te runnen en relatief snel sociaal-maatschappelijk impopulaire beslissingen kunnen nemen. En in mensen met genderdysforie zou dat zich uiten in een bepaald gedrag omdat zij worstelen met afwijkende identiteitsgevoelens (zoals je een vrouw voelen, terwijl je genetische en lichamelijk een man bent). Ik denk dat er soortgelijke anatomische verschillende zitten in bepaalde hersendelen en/of fysiologische pathways, bijvoorbeeld via bepaalde (hoeveelheden of combinaties van) neurotransmitters of receptoren, aanwezig zijn waardoor individuele mensen muziek anders ervaren. Dat zou wijzen op nature.
Maar we nemen ook verschillen in muzieksmaak en -stijlen tussen culturen waar, wat dan weer suggereert dat omgevingsfactoren en opvoeding een rol speelt in hoe men bepaalde muziek ervaart. Overigens komt dit evenzeer voor binnen culturen. In families waar kinderen zijn opgevoed met klassieke muziek (en wellicht ook met het zelf bespelen van klassieke instrumenten) is de kans groter dat die kinderen een geestelijke waardering creëren voor stukken van bijvoorbeeld Mozart, terwijl kinderen uit een familie waarvan de ouders de hele dag naar grove muziek zoals hardcore luisteren diezelfde waardering niet of minder zouden hebben. Dat zou dan weer meer wijzen op nurture.
 
Ik ben benieuwd hoe anderen hierover denken.