Wetenschapsforum

Noot vooraf: ik schrijf dit naar aanleiding van een persoonlijke ervaring, maar ben expliciet niet op zoek naar antwoorden die mij "helpen". Het gaat mij puur om een stukje begrip.
 
 
 
Sinds 5-6 jaar ben ik bloeddonor en geef ik 4-5 keer per jaar volbloed. Gaat doorgaans prima; een paar jaar terug wel eens duizelig geweest, maar al lang niet meer. Voorafgaand aan de donatie wordt je altijd door een arts gekeurd waarbij o.a. de hemoglobine waarde getest wordt. Die schommelt bij mij doorgaans tussen de 9 en de 10; vorig jaar zelfs een keer 11. Een normaal gehalte is tussen de 8.5 en 11; dus je zou zeggen dat mijn hemoglobine gehalte structureel goed is.
 
Sinds een klein jaartje test Saquin (de bloedbank) ook regelmatig het gehalte aan ferritine in de donatie. Dit gebeurt achteraf met een extra buisje testbloed. Afgelopen week kreeg ik een brief binnen dat uit die test was gebleken dat het gehalte enigszins aan de lage kant zit en dat ze mij daarom even een half jaartje op "pauze" zetten.
Op zich dikke prima natuurlijk; ik zit er niet mee om een half jaar niet te geven en als ik dan de boel weer aanvul is het allemaal in orde.
 
Wat ik mij echter afvraag: hoe kan het nu dat mijn hemoglobine goed is, terwijl ik blijkbaar een klein tekort heb aan ferritine? Als ik het goed begrepen heb (en wellicht zit daar net de crux ) is het hemoglobinegehalte afhankelijk van het ferritinegehalte; dus als er een tekort is aan ferritine zou dat toch ook al zichtbaar moeten zijn in de hemoglobinemeting?
 
Waarschijnlijk heb ik een stukje van de uitleg gemist of verkeerd begrepen, maar ik ben dus benieuwd naar het verband tussen deze twee.

Hemoglobine waarden kunnen fluctueren; zolang het geen abnormaal hoge verschillen zijn binnen een korte tijd is er niet zo snel reden voor paniek. De genoemde waarden zitten in ieder geval in de normale referentie range. Ferritine is een eiwit dat ijzer opslaat in het lichaam en vrij kan laten als daar vraag naar is. Zodra die vraag aanwezig is, kan transferrine het ijzer transporteren naar bijvoorbeeld nieuwe rode bloedcellen. Zie ferritine als een magazijn waar het ijzer opgeslagen ligt en transferrine als de taxi/bestelbus die het ijzer naar de klant brengt, in dit geval is dat de rode bloedcel. 
 
Er is een correlatie tussen de hemoglobine en ferritine levels. Het ferritine gehalte is immers een maat voor de hoeveelheid opgeslagen ijzer. En ijzer is weer nodig voor het functioneren van hemoglobine. Je zou dus zeggen dat lage ijzer levels ervoor moeten zorgen dat er ook minder hemoglobine aanwezig is, wat uiteindelijk zal leiden tot anemie. Meestal is dat zo, maar soms hoeft dus niet het geval niet zijn en dan treedt er dus een ijzertekort op zonder anemie. Vaak is de oorzaak dan te vinden omtrent de voeding (te weinig ijzer in voedsel) of malabsorptie (het spijsverteringsstelsel neemt minder/geen ijzer op). Of een verhoogd metabolisme van ijzer. Immers, het lijkt erop alsof de kleine hoeveelheid ijzer die opgeslagen ligt wel goed toegepast kan worden in nieuwe rode bloedcellen (normale Hb-waarden). Dat suggereert dat er niets mis is met het transport van aanwezig ijzer, maar dat er een probleem zit bij het aanvullen en/of handhaven van het ijzer gehalte. 
 
Dat aanvullen van ijzer is ook een reden dat je niet alsmaar kunt blijven doneren. Het plasmagehalte is binnen een mum van tijd weer aangevuld, de rode bloedcellen binnen enkele weken, maar het aanvullen van ijzer wat je bent verloren met de donatie kan enkele maanden duren. Er wordt ook nog weleens ijzertekort zonder anemie waargenomen in vegetariërs, omdat zij vaak (te) weinig ijzer binnen krijgen via hun dieet. Uiteindelijk kan dat tot anemie leiden, vandaar dat sommige van hen inmiddels afstand hebben gedaan van hun veganisme en weer om de zoveel tijd een biefstukje eten. 
 
Kortom, het is absoluut mogelijk. Meest waarschijnlijke reden acht ik op een ijzerarm dieet of een opnameprobleem in het spijsverteringsstelsel. Van een ijzertekort kun je je duizelig voelen, komt bijvoorbeeld voor bij overmatig bloedverlies of na een bloeddonatie. Er zit zeker een verband tussen ferritine en hemoglobine, maar ze zijn niet direct afhankelijk van elkaar (een hoog hemoglobine level betekent dus niet per definitie een hoog ferritine level). Als het goed is, is je ijzergehalte over een halfjaar weer genormaliseerd. Mocht je in de tussentijd lichamelijke problemen ervaren, dan adviseer ik je om een huisarts of internist te raadplegen. Maar dat zal wel meevallen denk ik; als je ijzergehalte ernstig laag was, zou Sanquin je zeker doorverwezen hebben.

Mijn dieet is volgens mij vrij standaard; paar keer per week aardappels-groente-vlees, andere dagen pasta/nasi/salade/wraps/oid en vaak 1x per week wat niet echt aan de schijf van 5 voldoet
1-2 stuks fruit per dag, boterham of 5-6 met voornamelijk worst, oftewel: niet bepaald vegetarisch maar naar mijn idee redelijk "omnivoristisch".
 
Ik geloof ook niet dat er echt een groot probleem is; zoals ik het begrijp zijn er 3 categorieën die Sanquin hanteert:
> 30 ng/ml ferritine: niets aan de hand
15-30 ng/ml ferritine: half jaar uitstel, daarna nog maar maximaal 2x per jaar bloed doneren
< 15 ng/ml ferritine: een jaar uitstel, daarna nog maar maximaal 1x per jaar bloed doneren
 
Ik zit nu in die 2e categorie. De gezonde ondergrens voor volwassen mannen wordt gesteld op 20 ng/ml dus rond die ondergrens. Niets om direct druk om te maken dus. Ik kan me ook indenken dat met bloed doneren en een paar keer per week enkele uren wielrennen (waarbij bij mijn weten ook ijzer verbruikt wordt) de afgelopen jaren langzaamaan het ijzergehalte steeds wat afgekalfd is. Ik geef al behoorlijk wat jaartjes en zeker de laatste jaren zit ik eigenlijk consequent op de maximale frequentie van 5x per jaar. Misschien is het daarom ook wel goed om dat nu wat rustiger aan te doen.
 
Om mezelf maak ik me dus geen zorgen; volgens mij ben ik vrij gezond en als ik het goed begrijp zit ik nog niet eens significant onder de ondergrens. Het vult zich normaliter weer vlot genoeg aan, dus is er geen man overboord.
Wel heb ik de indruk dat door deze maatregel steeds meer bloeddonoren terugschakelen naar een lagere frequentie van doneren, om dezelfde reden als ik dus. Helemaal prima natuurlijk want je wilt je donoren gezond houden, maar ik heb begrepen dat Sanquin tegenwoordig moeite heeft om de voorraad bloed op peil te houden.
 
Dus voor degenen die wel eens getwijfeld hebben: https://www.sanquin.nl/bloed-geven/