Alles draait om overbevolking
Zowel in Afrika als in het zuiden van Azië zal de bevolking tot het jaar 2050 met tenminste een miljard mensen toenemen. Afrika zal dan bijna 2000 miljoen mensen tellen, Azië van Turkije tot en met Bangla Desh zal ongeveer 2700 miljoen mensen tellen, waarvan ongeveer 1600 in India.
In het Living Planet Report is keurig berekend welke voetafdruk de verschillende landen hebben. Uit het consumptiepatroon, gebaseerd op een aantal standaardgegevens, volgt de belasting van het ecosysteem ofwel de voetafdruk. Zoals alles is ook dit ongelijk verdeeld. Noordamerika leidt in dit opzicht, dan de EU, dan de rest van Europa, enzovoort. In 2003 is de gezamenlijke voetafdruk van Noord-Amerika en de EU ruim twee maal zo groot als die van Afrika en Zuidwest-Azië.
In 2050 zal dan anders zijn. De voetafdruk van Afrika en Zuidwest-Azië zal dan groter zijn dan de voetafdruk van Europa en Noord-Amerika nu is. Omdat de bevolking van de EU waarschijnlijk zal dalen en die van de VS licht zal groeien en er allerlei processen op gang worden gebracht die de westerse samenleving duurzamer moeten maken, is het heel goed mogelijk dat de voetafdruk van de EU en Noord-Amerika in 2050 bijvoorbeeld met 10 % is gedaald ten opzichte van 2006.
Hoe de voetafdruk zich in Afrika en Zuidwest-Azië zich zal ontwikkelen, valt moeilijk te zeggen. De sterke bevolkingstoename zal in ieder geval de ontbossing en het watergebruik sterk doen toenemen en daarmee de voetafdruk. Als de twee genoemde trends zich inderdaad voordoen, zal de voetafdruk van de arme wereld die van de rijke wereld ruimschoots overtreffen. Op zich logisch omdat er veel meer mensen wonen.
De aantallen houden echter geen rekening met de beschikbare hulpbronnen. Het Living Planet Report bevat ondermeer een berekening van welke landen een ecologische meer gebruiken dan hun reserves. Deze landen veroorzaken een ecologisch deficit, terwijl andere landen nog reserves hebben. Op het eerste gezicht lijkt het logisch dat de landen met een tekort (voetafdruk groter dan hun hulpbronnen toestaan) hun consumptie matigen, terwijl landen met een reserve (voetafdruk kleiner dan de beschikbare hulpbronnen) nog kunnen groeien.
Er zijn echter hulpbronnen die de landsgrenzen niet overschrijden (water, graasland) en andere die dat wel doen (brandstoffen, voedsel). Een te grote voetafdruk hoeft niet noodzakelijk een probleem op te leveren, als er bijvoorbeeld voldoende brandstof aanwezig is om transport mogelijk te maken. Als we kijken naar het ecologisch tekort van de rijke landen, dan blijkt dat deels voort te komen uit de hoge consumptie van fossiele brandstoffen, die de helft van hun voetafdruk uitmaakt. De rijke landen beschikken bovendien over grote voorraden water en enorm veel technische kennis. Deze drie factoren maken dat de rijke landen in staat zijn om hun voetafdruk kleiner te maken, zelfs al zou de bevolking van die gebieden licht groeien.
In Afrika is het kennisniveau en de aanwezige techniek op een laag niveau en is het niet goed mogelijk om efficiëntievoordeel te behalen met brandstoffen, omdat deze niet zo een groot aandeel in de voetafdruk hebben. In Zuidwest-Azië wordt een groot deel (30 tot 50 %) van de beschikbare waterreserves nu al gebruikt. Bij verdubbeling van de bevolking zal dat dus stijgen naar 60 tot 100 %. In beide gebieden zal de voetafdruk dus het milieu tot de grenzen belasten, voor zover dat nu al niet het geval is, omdat er niet van mag worden uitgegaan dat hulpbronnen tot 100 % beschikbaar zijn.
De arme landen zouden vooral gebaat zijn met meer leefkwaliteit, want economische groei is er voldoende, maar wordt grotendeels teniet gedaan door sterke bevolkingsgroei. In Afrika krijgen vrouwen gemiddeld 5,1 kind, in Zuidwest-Azië 3,3. In Europa krijgen vrouwen gemiddeld 1,7 kind, in Noord-Amerika 2,0. Beide factoren zitten onder de vervangingsfactor van 2,1 die nodig is om de populatie op de lange termijn op hetzelfde niveau te houden.
Indien Noord-Amerika en Europa dezelfde bevolkingsgroei zouden hebben als de arme landen, dan zou de voetafdruk explosief toenemen.
De toekomst hangt af van aantallen. Zelfs al zouden Europa en Noord-Amerika er in slagen om in 2050 hun voetafdruk gehalveerd te hebben ten opzichte van 2006, dan is die afname kleiner dan de groei van de voetafdruk van Afrika en Zuidwest-Azië. Het totaal zal dus blijven groeien, terwijl volgens de deskundigen de totale belasting van de planeet al ergens in de jaren tachtig de draagkracht heeft overschreden.
Het leven houdt echter niet op na 2050 (hoewel je dat soms wel gaat denken). Die twee miljard nieuwe bewoners die tussen 2006 en 2050 geboren worden, gaan ook weer gezinnen vormen, met alle gevolgen van dien. Het gaat dus niet om een tijdelijke overschrijding tussen nu en 2050, maar er zal zeker een naijleffect zijn. De generatie die nu geboren gaat worden, zal tot 2100 getalsmatig een zware tol eisen van de draagkracht van de planeet. Als elk gezin van die generatie ook weer twee kinderen maakt (wat al een drastische reductie zou betekenen), dan zou er tot 2100 nog een toename plaats vinden. Het Living Planet Report voorziet een bevolking van 9,5 miljard in 2100, maar volgens het Population Reference Bureau wordt in 2050 al de 9243 miljoen bereikt.
De stellingen die ik poneer op grond van het bovenstaande (voor details verwijs ik naar de genoemde rapporten):
1. De rijke landen moeten het gebruik van fossiele brandstoffen zo snel mogelijk (ten hoogste twintig jaar) sterk reduceren door biodiesel, zonne energie en kernenergie. Immigratie moet beperkt worden omdat nieuwe bewoners dezelfde voetafdruk hebben als hun omgeving.
2. De arme landen moeten zo snel mogelijk gezinsplanning verplicht stellen. Twee kinderen per vrouw moet het ideaal zijn. Het argument dat dit een persoonlijke vrijheid is of een nationale kwestie, vervalt omdat de armoede, hongersnood en onrust die het gevolg zijn van overbevolking, bijna altijd grensoverschrijdende effecten hebben.
3. Als landen hier niet aan meewerken, moeten daar consequenties aan verbonden worden.
4. Om deze processen te begeleiden, richt de UN een Clearing Institute Sustainable Development op.
Voor de genoemde rapporten:
http://assets.panda.org/downloads/living_planet_report.pdf
en:
http://www.prb.org/Publications/Datasheets...nDataSheet.aspx
]