Woensdag 10 September 2008
De jet van de recordgammaflits van 19 maart j.l., die ondanks de afstand van 7,5 miljard lichtjaar even met het blote oog te zien is geweest, was vrijwel recht op de aarde gericht. Dat is de uitkomst van metingen met satellieten en observatoria van over de hele wereld, waaronder de Nederlandse Westerbork Synthese Radio Telescoop. Een internationaal team van 93 astronomen, onder wie Nederlandse sterrenkundigen van de Universiteit van Amsterdam, ASTRON, de Universiteit Leiden en JIVE, publiceert morgen een artikel hierover in Nature.
De zeer krachtige gammaflits (GRB 080319B) in het sterrenbeeld Boötes werd op 19 maart 2008 gedetecteerd door de Amerikaanse Swift-satelliet. Binnen 15 seconden werd de explosie zichtbaar met het blote oog. In het Nature-artikel concluderen de astronomen dat de buitengewone helderheid van de gammaflits is veroorzaakt door een jet die met bijna de snelheid van het licht materiaal direct in de richting van de aarde schoot.
De observaties over de hele breedte van het spectrum (van gamma-, röntgen-, optisch-, infrarood- t/m radiostraling) startten een halfuur voor de uitbarsting. De nagloeier is maandenlang gevolgd. De waarnemingen met de Westerbork-telescoop begonnen een halve dag na de explosie en de eerste resultaten waren zeer verrassend, aangezien de bron aanvankelijk niet werd gevonden op radiofrequenties. “We stonden voor een raadsel, maar besloten door te zoeken. Een paar dagen later was de bron plotseling wel te zien”, zegt Alexander van der Horst, postdoc bij NASA’s Marshall Space Flight Center, die de waarnemingen met de Westerbork-telescoop leidde. Weer een paar dagen later was de bron verdwenen. Volgens de Amsterdamse gammaflits-expert Prof. Ralph Wijers was het Nederlandse team hierdoor compleet verrast. “Dit onverwachte gedrag op radiofrequenties heeft grote gevolgen voor de modellen die we gebruiken om deze extreme gebeurtenis te verklaren”, aldus Wijers. “Het laat met name zien dat er veel meer energie in de explosie zit dan alleen de in het begin zo opvallende jet, en stelt ons in staat te meten hoe groot het gebied is dat radiostraling uitzendt.”
Gammaflitsen zijn de krachtigste explosies in het heelal. Ze ontstaan meestal wanneer extreem zware, snel roterende sterren aan het einde van hun leven exploderen en een neutronenster of een zwart gat vormen, dat krachtige jets naar buiten blaast. Het gas dat daarbij wordt verhit, genereert een heldere nagloeier, die op sommige frequenties nog maanden waarneembaar is.
- spspIMG1768.jpg (40.19 KiB) 341 keer bekeken
