[Column] Wetenschap ter discussie

[Kappetijn]

Tijdens het chaotische informatiebombardement in de aanloop van de Klimaattop in Parijs, hoorde ik in een actualiteitenrubriek op de radio een verhitte discussie tussen Arendo Joustra, hoofdredacteur van Elsevier en Henk Hagoort, bestuursvoorzitter van de NPO. Joustra verweet Hagoort dat de publieke omroep zich voor het karretje van de groene maffia laat spannen. De milieuorganisatie Urgenda zou tijdens de voettocht The Climate Miles te kritiekloos dus niet-journalistiek - haar argumenten via de kanalen van de NPO mogen debiteren. De klimaatdiscussie zou moeten worden gebaseerd op objectieve informatie. Tot mijn verbazing ging het gesprek al snel over de geloofwaardigheid van de wetenschap. De ene wetenschapper zou dit beweren en de andere dat, waarbij dit en dat tegenovergesteld zijn.
 
Ik dacht: Daar gaan we weer. Het lijkt de laatste tijd steeds meer in de mode om de wetenschap in een kwaad daglicht te stellen en te bestempelen tot een soort geloof. Als enthousiast volger van wetenschappelijke ontwikkelingen, heb ik daar veel moeite mee. Ik heb een broertje dood aan geloven. Ik wil weten. Daarom hecht ik aan de wetenschappelijke methode met het falsificatiecriterium van Karl Popper en accepteer ik dat volgens Thomas Kuhn opvolgende paradigmas laten zien dat de wetenschap een dynamisch proces is waarin zekerheden en waarheden vaak ver te zoeken zijn.
 
Als wetenschapsadept laat ik mij niet zo maar in de hoek van de gelovigen meppen. Ook al maakt de wetenschap zelf het mij soms moeilijk. Onlangs keek ik naar een directe internetuitzending in het kader van World Science U met Paul Steinhardt, Albert Einstein Professor in Science and Director of the Center for Theoretical Science at Princeton University. Niet de eerste de beste dus. In zijn beantwoording van vragen van kijkers maakte hij gehakt van de inflatietheorie en toonde hij zich een sterk voorstander van het cyclisch model van de kosmos. Dus geen oerknal met daarna een waanzinnig kortstondige exponentiële expansie van het universum die zorgde voor een uniform heelal, maar een universum dat voortdurend explodeert en implodeert. Toen ik Steinhardt aanhoorde smachtte ik naar zekerheden zonder te hoeven geloven. Gelukkig hoef ik niet te twijfelen aan de relativiteitstheorie, de kwantummechanica en de evolutietheorie. Die kloppen   tenminste tot nu toe. Ook al weten wij niet of de vraag of er iets was voor de oerknal relevant is, ook al begrijpen we totaal niets van de verschijnselen van de kwantummechanica en ook al tasten wij in het duister naar het ontstaan van het leven.
 
Terwijl deze overpeinzingen door mijn wanhopige brein stommelden, stuitte ik op de website www.aeon.co op het essay Paradigms lost van David Barash. Hij is Professor Psychologie en Biologie aan de Universiteit van Washington. In de ondertitel van zijn essay zet Barash gelijk de toon. Science is not a body of knowledge its a dynamic, ongoing reconfiguration of knowledge and must be free to change. In dit fraaie en uitdagende essay stelt Barash onder andere: Wetenschappelijke kennis verandert met grote snelheid en frequentie zoals het behoort maar zodra de publieke opinie is gevestigd biedt die opinie weerstand tegen verandering van kennis. De snelle eb- en vloedwisseling van wetenschappelijke wijsheid leidt ertoe dat veel mensen het gevoel hebben heen en weer te worden geslingerd, verward raken en een toenemende weerstand ontwikkelen tegen wetenschap zelf.
 
Die verwarring en weerzin spelen zeker een rol in de klimaatdiscussie. Henk Hagoort riep dat 99,9% van de wetenschappers het eens zijn over het feit dat menselijk gedrag leidt tot klimaatverandering en temperatuurverhoging. Arendo Joustra zei dat er wetenschappers zijn die het tegendeel beweren. David Barash noemt als voorbeeld de conservatieve columnist Charles Krauthammer die in 2014 in de Washington Post schreef: If climate science is settled, why do its predictions keep changing? Het antwoord is natuurlijk dat meer informatie (data) leidt tot betere modellen en betere voorspellingen. Barash stelt dan ook dat onze werkelijkheid niet instabiel is geworden, maar dat ons begrip van de werkelijkheid noodzakelijkerwijs een work in progress is. Zijn conclusie is dat wetenschap geen speciale rechtvaardiging behoeft anders dan de bevrediging die zij biedt, evenals de praktische inzichten die zij oplevert.
 
Daar kan ik mee leven.