[Column] Mars & Pijn

[Kappetijn]

In januari 2013 ging ik naar een lezingenavond van de Club of Amsterdam over The Future of Space Travel. Het ging vooral over Mars One, het initiatief de Nederlander Bas Lansdorp. Hij was spreker net zoals prof. dr. Gerard ‘t Hooft, winnaar van de Nobelprijs voor Natuurkunde in 1999. ’t Hooft zat in de adviesraad van Mars One omdat hij het een spannend en misschien haalbaar project vond. Het enthousiasme en optimisme van Bas Lansdorp was groot. Een dergelijk ambitieus project starten is natuurlijk ook een jongensdroom. Wie wil er niet aan de wieg staan van het avontuur om in 2023 mensen met een enkele reis naar Mars te sturen en daar een kampement te laten opslaan? Na afloop bij een biertje vroeg ik hem of hij ook had nagedacht over de consequenties voor kinderen die op Mars worden geboren. Zijn antwoord dat kinderen die in de Sahel zijn geboren het ook niet fantastisch getroffen hebben, vond ik nogal armoedig.


Uiteraard kwam die avond ook de financiële kant van de project ter sprake. Bas had namens zijn stichting Mars One met oud-Endemol directeur Paul Römer gesproken. Die zag wel financieringsmogelijkheden met een Big Brother-achtige aanpak. De stichting richtte het Zwitserse Mars One Ventures AG op dat in november 2016 naar de beurs van Frankfurt ging. Een jaar later verscheen het prospectus waarin stond dat de inkomsten vooral van de media zullen komen. Ter vergelijking hanteerde men de begroting van de organisatie van de Olympische Spelen. Die teller stond toen op 5,5 miljard dollar. Maar er waren ook inkomsten voorzien zoals van de zich in grote getale aanmeldende kandidaat-Marsreizigers (200.000) die $40 - $70 aan inschrijfgeld moesten betalen. En er was merchandising: T-shirts ($30), mokken ($20) en gesigneerde boeken ($75). Het jaar waarop de eerste vier mensen op Mars zouden landen was in het prospectus van 2023 naar 2032 verschoven. De verwachting was dat tegen die tijd meer dan vijftien miljard dollar zou zijn binnen geharkt. Dat stond ongeveer gelijk aan de inkomsten van drie Olympische Spelen. Moet kunnen dus. De honderd inmiddels geselecteerde kandidaat-astronauten stonden te trappelen.


Helaas. Op 12 februari jl. werd bekend dat de rechter in Bazel het faillissement van Mars One Ventures heeft bevestigd. De stichting Mars One leeft voort en het ophalen van geld staat even stil, maar Bas Lansdorp heeft de moed nog niet opgegeven. Misschien moet hij een keer in Californië een kopje koffie gaan drinken bij Elon Musk van SpaceX. Musk laat namelijk in dezelfde week dat Lansdorp het faillissement bevestigt, via Twitter weten dat een reis met SpaceX naar Mars volgens hem straks uiteindelijk $500.000 en misschien wel $100.000 per persoon zal kosten. De eerste reis staat gepland voor 2024. Maar eerst zal Musk in 2023 een reisje rond de Maan organiseren met onder andere de Japanse miljardair Yukazu Maezawa aan boord van de Starship van SpaceX.


Uiteraard is er op verschillende podia voortdurend discussie of de mens nou zo nodig naar Mars moet. In het prospectus van Mars One staat dat een Marsmissie de mensheid zal verenigen en mensen over de hele wereld zal inspireren en mobiliseren en hun creatieve energie zal inzetten. Het prospectus meldt ook dat Mars de levensverzekering voor de mensheid kan zijn in het geval er iets verschrikkelijks op Aarde gebeurt. Dit argument komt aardig in de buurt van de motivatie van Musk voor zijn Marsmissie. Musk stelt dat mensen in feite naar Mars moeten en dat de Marsmissie de beste manier voor de mensheid is om een ruimtereizende beschaving en een multiplanetaire soort te worden. Dat is volgens hem noodzakelijk om een antwoord te hebben op de existentiële dreiging van de kunstmatige intelligentie die het menselijk leven op aarde zal kunnen wegvagen.


Allemaal erg grote woorden en naar mijn mening gezochte en oneigenlijke argumenten ter rechtvaardiging van de vele miljarden die aan een dergelijk avontuur zullen moeten worden besteed. Volgens mij heeft het idee om naar Mars te gaan voorlopig vooral te maken met nieuwsgierigheid, avontuur en de menselijke drift om grenzen te verleggen en nieuwe terreinen te betreden. Daar is helemaal niets mis mee want deze aantrekkingskracht van het onbekende heeft de mensheid via wetenschap en techniek overwegend goeds gebracht.


Het geheel van technische, psychische, sociale, ethische, juridische, politieke en financiële uitdagingen om mensen op de Marsoppervlak te laten rondlopen is gigantisch. In de discussie over haalbaarheid en wenselijkheid van een Marsmissie hoor je vaak dat het technisch kan. Misschien is dat wel waar al is er nog de nodige discussie over gevaren van de kosmische straling tijdens de reis en het verblijf op Mars. Maar de techniek is slechts een klein deel van het hele verhaal. Zeker als wij er voorlopig vanuit gaan dat het een enkele reis zal zijn en dat de mensen op Mars in leven moeten blijven door slim gebruik te maken van de materialen die daar zijn. Een ander heikel punt in de discussie over nut en noodzaak heeft te maken met prioriteiten. In februari 2017 stond in het Aeon Magazine een kritisch artikel van Andrew Russel en Lee Vinsel over Musks plannen om Mars te koloniseren. Zij stellen de vraag of een Marsmissie moreel te verdedigen is gegeven de hedendaagse echte behoeften en noden. De kern van de kritiek is dat als Musk zo begaan is met de mensheid, hij beter zijn creativiteit, geld en ondernemerstalent kan inzetten voor het bewoonbaar houden van de aarde. “Musk wants to innovate and leave Earth, rather than to take care of it, or fix it, and stay.”


Dat is natuurlijk een onzin-argument gegeven Musks gedrevenheid met Tesla, gericht op het breder inzetten van schone elektriciteit om de CO₂ uitstoot te verlagen en de klimaatverandering te beteugelen. Zijn elektrische auto’s en vrachtwagens, zonnepanelen (SolarCity), batterijen (Gigafactory en Powerwall) en Hyperloop getuigen niet van een ontmoedigde Musk die het bijltje erbij neergooit, de Aarde laat voor wat die is, de vlucht naar voren maakt en voor altijd afreist naar Mars. Over Musks KI-fobie heb ik al eens een column op Wetenschapsforum geschreven.

 

Het is wel opvallend dat ondernemende mannen uit Nederland en de Verenigde Staten aan de Marskar trekken als het gaat om het koloniseren van de rode planeet. NASA heeft het Mars Exploration Plan (MEP). Daarin staan geen concrete voornemens om met mensen naar Mars te gaan, wel het onderzoeken van de mogelijkheden van verkenning van Mars door mensen. NASA deed, doet en zal met verschillende missies veel belangrijk vooronderzoek doen. Vaak in combinatie met ESA. Deze robotmissies hebben met de Viking 1&2, Pathfinder, Deep Space 2, Spirit, Opportunity, Phoenix, Curiosity en Insight veel informatie opgeleverd. Het reis van de ExoMars van de Europese ESA en Russische Roscosmos staat voor 2020 gepland.

 

Het is nu vijftig jaar geleden dat Amerikanen op het Maanoppervlak (0,17g) sprongetjes maakten. Mijn inschatting is dat het nog tientallen jaren zal duren voordat een mens op Mars (0,38g) half zo hoge sprongetjes zal maken. Het is fascinerend dit proces te volgen en het is boeiend om alle struikelende aanloopjes van de bewonderenswaardig Bassen en Elons van deze wereld te volgen.