Verlatijnste namen

Moderator: Rhiannon

Forumregels
(Middelbare) school-achtige vragen naar het forum "Huiswerk en Practica" a.u.b.
Zie eerst de Huiswerkbijsluiter
Reageer
Gebruikersavatar
Moderator
Berichten: 5.525

Verlatijnste namen

Neanderthalers zijn vernoemd naar het Neanderthal, dat vernoemd is naar de dominee-dichter Neander, die eigenlijk Neumann heette. Snellius heette eigenlijk Snel. Copernicus heette eigenlijk Kopernik. Waren die verlatijnste persoonsnamen alleen van toepassing op beroemde individuen en hun professionale werk? Of kregen hun kinderen en familieleden dezelfde verlatijnste naam?

Gebruikersavatar
Moderator
Berichten: 4.351

Re: Verlatijnste namen

In de Renaissance werd door de humanisten hun hang naar de antieke cultuur tot uiting gebracht door onder andere hun namen te latiniseren. Zo werd de boekdrukker Reinoud van Nijmegen bekend als Raynaldus de Noviomagus. Zo meende men een hogere status te verkrijgen in de ogen van de samenleving. Immers kennis van de klassieke oudheid was een voorwaarde voor de beoefening van de wetenschap. Vaak wordt het een letterlijke vertaling of wordt een Latijnse uitgang toegevoegd.

Later volgen ook de niet-humanisten; iemand die uit Winsum afkomstig is noemt zich voortaan Winsemius, Van Baarle wordt Barlaeus, Jonkheer wordt Jongerius, Piet Kanis wordt Petrus Canisius en ga zo maar door. Immers, het Latijn was de lingua franca voor wetenschappelijke werken, waardoor het aanpassen van de auteursnaam aan de taal van het geschrift een logische gevolgtrekking was.

Het aannemen van een gelatiniseerde naam betekende dus aan de ene kant dat men tot de "republiek der letteren" behoorde (de humanistische elite dus), maar aan de andere kant werd zijn lagere afkomst op deze manier verdoezeld (zie Desiderius Erasmus [Roterodamus] die geboren werd als Gerrit Gerritszoon). Een ander motief, vooral dan in latere eeuwen, was de wens om meer indruk te maken.Dus... latinisering van namen zou gewoon statusverhogend werken.

Soms werd een Latijnse naam later weer teruggewijzigd. Neem bijvoorbeeld Linnaeus: geboren als Carl, zoon van Nils Ingemarsson en Christina Brodersonia. Zoals te doen gebruikelijk had vader Nils geen familienaam. Ingemarsson was een patroniem. Toen Nils in Lund ging studeren, had hij een familienaam nodig om zich in te kunnen schrijven. Geïnspireerd door de grote lindeboom bij zijn geboortehuis, verlatijnste hij het woord linde tot Linnaeus. Zoon Carl werd toen Carolus. Later werd deze in de adelstand verheven en veranderde zijn naam in Carl von Linné met het Duitse voorvoegsel von dat ook in andere Zweedse adellijke namen voorkomt.

Of de kinderen die Latijnse achternamen overnamen of niet hangt dus helemaal van de familie af. Vergeet niet dat pas in de Napoleontische tijd mensen werden verplicht om een achternaam te voeren. Voor die tijd kon men maar wat doen.

Gebruikersavatar
Moderator
Berichten: 5.525

Re: Verlatijnste namen

Hugo de Groot is een interessant voorbeeld omdat De Groot onmiskenbaar een achternaam is, en omdat hij ook als Grotius bekend staat. Ik veronderstel dat hij als persoon in Nederland gewoon De Groot werd genoemd, en als schrijver, vooral in het buitenland, Grotius.

Gebruikersavatar
Berichten: 891

Re: Verlatijnste namen

Rhiannon schreef: wo 03 jul 2019, 12:43 In de Renaissance werd door de humanisten hun hang naar de antieke cultuur tot uiting gebracht door onder andere hun namen te latiniseren. Zo werd de boekdrukker Reinoud van Nijmegen bekend als Raynaldus de Noviomagus. Zo meende men een hogere status te verkrijgen in de ogen van de samenleving. Immers kennis van de klassieke oudheid was een voorwaarde voor de beoefening van de wetenschap. Vaak wordt het een letterlijke vertaling of wordt een Latijnse uitgang toegevoegd.

Later volgen ook de niet-humanisten; iemand die uit Winsum afkomstig is noemt zich voortaan Winsemius, Van Baarle wordt Barlaeus, Jonkheer wordt Jongerius, Piet Kanis wordt Petrus Canisius en ga zo maar door. Immers, het Latijn was de lingua franca voor wetenschappelijke werken, waardoor het aanpassen van de auteursnaam aan de taal van het geschrift een logische gevolgtrekking was.

Het aannemen van een gelatiniseerde naam betekende dus aan de ene kant dat men tot de "republiek der letteren" behoorde (de humanistische elite dus), maar aan de andere kant werd zijn lagere afkomst op deze manier verdoezeld (zie Desiderius Erasmus [Roterodamus] die geboren werd als Gerrit Gerritszoon). Een ander motief, vooral dan in latere eeuwen, was de wens om meer indruk te maken.Dus... latinisering van namen zou gewoon statusverhogend werken.

Soms werd een Latijnse naam later weer teruggewijzigd. Neem bijvoorbeeld Linnaeus: geboren als Carl, zoon van Nils Ingemarsson en Christina Brodersonia. Zoals te doen gebruikelijk had vader Nils geen familienaam. Ingemarsson was een patroniem. Toen Nils in Lund ging studeren, had hij een familienaam nodig om zich in te kunnen schrijven. Geïnspireerd door de grote lindeboom bij zijn geboortehuis, verlatijnste hij het woord linde tot Linnaeus. Zoon Carl werd toen Carolus. Later werd deze in de adelstand verheven en veranderde zijn naam in Carl von Linné met het Duitse voorvoegsel von dat ook in andere Zweedse adellijke namen voorkomt.

Of de kinderen die Latijnse achternamen overnamen of niet hangt dus helemaal van de familie af. Vergeet niet dat pas in de Napoleontische tijd mensen werden verplicht om een achternaam te voeren. Voor die tijd kon men maar wat doen.
Het gebruik van achternamen was in Vlaanderen al vroeger in gebruik dan in Nederland omdat reeds tijdens de middeleeuwen Vlaanderen voor die tijd grotere verstedelijkte kernen had ik noem bv Gent, Brugge, Ieper. Het gebruik van alleen een voornaam kon dus tot verwarring leiden. Vandaar dat vele Vlaamse achternamen nog altijd een verouderde spelling hebben en de Nederlandse achternamen meer modern overkomen gewoon omdat ze recenter zijn ontstaan.

Berichten: 12.262

Re: Verlatijnste namen

Vlaamse achternamen zijn inderdaad vaak anders dan nederlandse. In vlaanderen zul je wat vaker een naam als "Verkerk" tegenkomen dan in nederalnd waar dat is omgekat in "van der Kerk" of ites dergelijks.

Je achternaam formeel wijzigen is overigens best een lastig proces, en is alleen mogelijk als je er een goede reden voor hebt. Het kan wel, bijvoorbeeld als je achternaam bespottelijk is, of een associate heeft die je absoluut niet wenst (bijvoorbeeld "Hitler" als achternaam).

Als je je naam kunt veranderen mag je kiezen wat je nieuwe naam wordt, en daarbij ook iets latijn-achigs gebruiken als je dat graag wilt. Voorwaarde is echter wel weer dat je geen naam mag kiezen die een bestaande achternaam is, tenzij de familie met die naam het goed vidndt (denk aan adoptie oid).

Gebruikersavatar
Berichten: 4.315

Re: Verlatijnste namen

Veranderen van achternaam is ook wel eens aangemoedigd.
Zo heette er nog wel wat mensen Anderson in Noorwegen en Zweden.

In een van die landen kon men een tijd lang gratis een andere naam kiezen.

Toen ik jong was (heel lang geleden) kon men in Nederland ook wel de achternaam wijzigen, dit ging per letter en een letter was al knap prijzig.
Of dat nog zo is weet ik niet.

Berichten: 12.262

Re: Verlatijnste namen

Hadden/hebben die scandinavische landen hiet het systeem waarbij je achternaam de voornaam van je vader + 'son' werd, in plaats van dat je de achternaam van je vader mee kreeg?

In nederland is het al een aantal jaar zo dat ouders mogen kiezen van welke ouder het kind de achternaam krijgt, en die keuze mag je als volwasse herzien. Als je een ongewenste naam hebt van vaderskant zou je dus sowieso kunnen switchen naar die van moederskant.

In overige gevallen moet je er een gedegen reden voor hebben, maar het is niet onmogelijk.

Over de kosten heb ik overigens geen idee.

Gebruikersavatar
Moderator
Berichten: 4.351

Re: Verlatijnste namen

@Benm, tot laat in de 20e eeuw hadden ze in de Scandinavische inderdaad bijna alleen patroniemen. Thans is het enige land waar dit nog zo is IJsland.

Berichten: 12.262

Re: Verlatijnste namen

Ah, dus ze hebben op een gegeven moment dat omgezet naar het behoud van familienamen?

Dat geeft natuurlijk wel idioot veel mensen met dezelfde achternaam, afhankelijk van de populaire voornamen in de generatie voor de switch. Het verklaart wel waarom idioot veel scandiaviers achternamen hebben als 'andresson/andersen of johansson/johannisen).

Overigens lijkt het me wel heel lastig om genealogisch onderzoek te doen met zoveel overlappende en wisselende achternamen.

Heel wat anders dan met het overerven van de familienaam via de vaderlijke lijn: ik weet dat iedereen met mijn achternaam, waar ook ter wereld, een bloedverwant (of aangetrouwde) is. Op zich is dat best een interessant idee: mijn achternaam zal in nederland waarschijnlijk uitsterven bij gebrek aan mannelijke nazaten, tenzij de dochters van mijn halfbroer kinderen krijgen en opteren die kinderen de moederlijke achternaam te geven. Ondretussen loopt het in de VS een hele kluit met onze achternaam rond en weten we grofweg hoe de familierlatie in elkaar steekt. Zoiets werkt natuurlijk alleen met een tamelijk zeldzame achternaam, maar toch...

Reageer