Het vaccinatiedebat: een feitelijke analyse
Geplaatst: vr 17 aug 2018, 07:09
Het vaccinatiedebat begint alarmerend te worden:
moet er wetgeving komen omtrent vaccinatie?
Het vaccinatiedebat is onlangs weer op gang gekomen en dit gaat gepaard met een lawine aan bekende drogredenen en nonsens. Pro-vaccers menen dat anti-vaccers de bevolking bewust in gevaar brengen. Andersom menen anti-vaccers dat vaccins autisme kunnen veroorzaken en helemaal niet effectief zijn. Als de groep anti-vaccers blijft groeien, kunnen levensgevaarlijke kinderziekten terugkeren in de westerse wereld. Uit welke hoek komen de anti-vaccers, wat beweren ze allemaal en wat klopt er van al die obscure beweringen? En moeten we wellicht vaccinaties verplichten in het kader van de volksgezondheid? Een zeer uitgebreide, feitelijke analyse van de kwestie.
Een relatief kleine, maar groeiende groep mensen in het binnen- en buitenland meent dat vaccinaties schadelijk zijn voor kinderen. Door deze vaccinatie-weerzin worden nationale vaccinatieprogramma’s steeds zwakker en is er een potentieel gevaar voor de volksgezondheid. Vroeger had de weerzin tegen vaccinaties met name met religieuze redenen te maken, terwijl dit tegenwoordig steeds vaker principiële redenen zijn. Dit heeft als gevolg dat de vaccinatiegraad zo laag wordt dat verscheidene uitgebannen levensgevaarlijke kinderziekten weer terugkeren in de westerse wereld. Onlangs deed Ruud Coolen van Brakel, directeur van het Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik, hierom een rigoureus voorstel: hij wil dat de overheid ouders gaan korten op hun kinderbijslag op het moment dat zij de inenting van hun kinderen weigeren. Ook BOinK, Belangvereniging van Ouders in de Kinderopvang, wil dat er verregaande maatregelen worden genomen om kinderen op een opvang verplicht te laten inenten. Door deze voorstellen laaide de periodiek terugkerende discussie over vaccinaties weer op.
Uit welke hoek komen de critici?
De algemeen bekende groep die fel tegen vaccins is, is de biblebelt. Maar ook is er onlangs een nieuw religieus epicentrum waargenomen die helemaal niets van vaccins wil weten: in Overvecht te Utrecht. Deze buurt is het bolwerk van de islamitische orthodoxie. Beide groepen menen dat ‘God hen wel zal beschermen’. Daarnaast zijn er de natuurfreaks, homeopaten en antroposofen die quasi-heilig in alternatieve geneeswijzen geloven. Maar naast deze groepen fanatici die blijven volharden in religieuze en pseudowetenschappelijke principes, is er ook een nieuwe groep en het is juist deze groep die de laatste jaren gegroeid is: niet-religieuze, alledaagse, moderne en hoogopgeleide mensen. Deze beweging zou naar eigen zeggen voornamelijk gedreven worden door ‘een groeiend bewustzijn over de kwaadaardige bedoelingen en propaganda van de farmaceutische wereld’. Het is een groep die met een buitengewone mate van wantrouwen naar de farmaceutische wereld kijkt en wordt gevoed door de vele illusies en nonsens die via het internet worden verspreid. Tegenwoordig gaan die dingen nog sneller, dankzij social media zoals Twitter en Facebook. Ik schreef eerder al een stukje over de (deels) foutieve indruk op en de passief-agressieve houding van mensen jegens de farmaceutische wereld. Daarnaast heeft deze groep vaak een afkeer tegen de overheid, omdat ze zo vaak zijn voorgelogen, juridisch of financieel zijn benadeeld en ze zich niet vertegenwoordigd voelen. Het wantrouwen van vaccins, die via een overheidsorgaan gedistribueerd worden, is dan een relatief klein iets in een groter geheel en niet geheel onbegrijpelijk.
Waar baseren deze critici zich op en kloppen die beweringen?
Deze critici komen met verschillende beweringen. Een greep uit de meest voorkomende complottheorieën: een machtselite zou de wereldbevolking willen uitdunnen middels vaccins, er zouden ziektes veroorzaakt worden door vaccinaties en er zouden giftige stoffen zitten in vaccins. Obscure beweringen waar je in principe zelfs nog wel logisch klinkende motieven bij kunt verzinnen, maar wat klopt er nou eigenlijk feitelijk van?
Machtselite
Of een bepaalde machtselite ons probeert uit te dunnen valt niet zo makkelijk te bevestigen noch te ontkennen. Desalniettemin kunnen we kijken naar de hoeveelheid sterfgevallen per hoeveelheid vaccinaties en daaruit blijkt dat volgens het RIVM slechts vijf tot tien kinderen per jaar overlijden ten gevolge van bijwerkingen van een vaccinatie. Het waarheidsgehalte van dit soort data trekken critici niet onregelmatig ook in twijfel en dat is niet helemaal onterecht, aangezien er wel degelijk kinderen kunnen overlijden nadat ze gevaccineerd zijn en soms verdwijnen dat soort zaken in een doofpot. Het zijn juist de schimmige handelingen door het Openbaar Ministerie en het RIVM waarmee zij zichzelf verdacht maken. Een sprekend voorbeeld hiervan is de dood van Freek Hagoort in 2009. Ja, vaccinaties kunnen sterfgevallen veroorzaken in zeer kleine proporties, maar als er daadwerkelijk een elite ons zou willen ombrengen middels vaccins, dan zouden we veel meer sterfgevallen moeten waarnemen – en dat is evident niet het geval.
Link tussen autisme en vaccinaties?
Ook zouden er ziektes veroorzaakt worden door vaccinaties. Het meest bekende en schrijnende voorbeeld is de bewering dat er een link zou zijn tussen vaccinaties en autisme. Door één wetenschappelijk artikel in het toonaangevende medische journal The Lancet in februari 1998 werd de hele medische wereld omtrent vaccinaties in twijfel getrokken. Het nieuws werd massaal overgenomen en gerapporteerd door media over de hele wereld. Na een decennium bleek pas dat er een immense fraude was gepleegd en dat de toenmalige arts was ingehuurd door advocaten om een speculatieve class action rechtszaak te starten tegen de farmaceutische bedrijven die de vaccins produceerden en een megaclaim te eisen. Alle onderzoeken die sindsdien zijn gedaan naar een mogelijke link tussen autisme en vaccinaties hebben nooit iets uitgewezen. Echter, tot op de dag van vandaag zijn er nog steeds mensen die geloven dat er inderdaad autisme veroorzaakt zou kunnen worden door vaccinaties – onder andere doordat allerlei pseudowetenschappelijke websites en anti-vaccers die beweringen moedwillig de wereld in helpen via het internet.
Giftige stoffen
De bewering dat er giftige stoffen in vaccins zouden zitten hoor je ook nog heel vaak. Hoewel het inderdaad klopt dat er giftige stoffen in zitten, zijn deze niet gevaarlijk in een vaccin vanwege de zeer geringe dosering. De hoeveelheid is dus dermate klein dat deze geen gevaar levert voor de gezondheid. De stof die je het vaakst hoort in deze discussie is formaldehyde, een stof die wordt gebruikt om vaccins te prepareren en te conserveren en na het productieproces voor het grootste deel weer uit het mengsel wordt gezuiverd. Het ironische is dat het menselijke lichaam zelf via de stofwisseling dagelijks veel meer natuurlijke formaldehyde produceert dan de hoeveelheid die in vaccins wordt toegepast; een peer bevat ook meer formaldehyde dan vaccins. Iets anders wat giftig zou zijn: aluminiumzouten. Een baby krijgt via de moedermelk een veel grotere hoeveelheid binnen dan de hoeveelheid die in vaccins zit. Bovendien is het giftig en dodelijk om drie liter water binnen een tijdspanne van één uur te drinken, maar ik heb nog gehoord dat iemand daarom geen water meer drinkt. Alle stoffen zijn giftig bij een bepaalde concentratie, maar in vaccins zijn deze concentraties te laag om gezondheidsschade te veroorzaken. Tenslotte, deze ‘giftige’ stoffen zijn zelfs nodig in vaccins: de één voor het prepareren, de ander voor het verlengen van de houdbaarheid, sommige stoffen voorkomen de groei van bacteriën en schimmels op de plek van inenting en andere stoffen geven het immuunsysteem een tijdelijke extra boost. Kortom: de welbekende kritiek op giftige bestanddelen in vaccins zijn ongegronde kritiek.
Is de beweging van anti-vaccers schadelijk voor de volkgsgezondheid?
Ja en nee. Hiervoor is het van belang om te realiseren waarvoor vaccinaties dienen. Vaccinaties zijn een kosteneffectieve oplossingen voor overheden om kans op besmetting binnen de bevolking zo klein mogelijk te maken. Sommige anti-vaccers beweren dat zij alleen zichzelf schade toebrengen als ze vaccins weigeren, maar dat is feitelijk onjuist. Vaccins worden juist niet gegeven uit eigenbelang, maar uit groepsbelang. De hoeveelheid mensen dat zich laat inenten, de zogenoemde vaccinatiegraad, is dan ook belangrijk voor de groepsimmuniteit van een bevolking. Het dient deels om te voorkomen dat je zelf ziek wordt, maar vooral om te voorkomen dat anderen in jouw omgeving worden besmet en daardoor ziek worden. Op het moment dat een significant deel van de bevolking zich niet meer laat inenten, neemt de kans op het uitbreken en verspreiden van besmettelijke ziekten toe. Aangezien we het hierbij vaak hebben over levensbedreigende kinderziekten, zoals de mazelen en polio, is het van belang dat de groepsimmuniteit zo goed mogelijk wordt gehandhaafd. Hierbij is een vaccinatiegraad van minimaal 90% benodigd. De vaccinatiegraad voor bof, mazelen en rode hond (de welbekende BMR-prik) onder peuters was in 2011 nog 96,0%, terwijl dat in 2015 was gedaald naar 92,9% (zie afbeelding 1). Per jaar daalt de vaccinatiegraad met ongeveer 1% en dit is voor andere vaccins (DKTP, Hib, Hep B, Pneu, Men C) niet anders; deze laten een gelijke dalende trend zien. Het is geen extreme daling en er is ook geen stijging waargenomen in de incidentie van ziekten (zie afbeelding 2); daarom is er geen reden tot acute paniek (de incidentie van meningokokken nam echter wel flink toe, maar dit was voornamelijk te wijten aan het ontbreken van een serotype die pas sinds mei 2018 in vaccins wordt aangeboden). Echter zijn dit wel de meest recente cijfers van het RIVM en het is daarom potentieel mogelijk dat we anno 2018 al zeer dicht bij de grens van 90% zitten en een kantelpunt naderen. Derhalve is de beweging van anti-vaccers potentieel schadelijk voor de volksgezondheid, doordat zij niet alleen zichzelf maar vooral andere kinderen in gevaar brengen op onder andere kinderopvangen en scholen. Het is met name van belang dat de groep niet groter wordt.
Afbeelding 1. Vaccinatiegraad (%) zuigelingen naar vaccinatie per cohort in Nederland. Bron: RIVM.
Afbeelding 2. Absolute aantal afgiften meldingsplichtige RVP-ziekten en aantal geregistreerde gevallen van baarmoederhalskanker in Nederland (2013-2017). Bron: RIVM.
“Vaccinaties zijn weinig tot niet effectief, dus ik laat mijn kind niet inenten.”
In aanvulling op de vorige alinea enkele cijfers van de verdiensten van vaccinaties. Het moge nu dus duidelijk zijn dat het collectief laten inenten zorgt voor een groepsimmuniteit en daarmee de kans op infectie verkleint in zowel jezelf als de ander. Zodra een te grote groep dit weigert, gaat de groepsimmuniteit verloren. De westelijke wereld heeft verscheidene levensgevaarlijke kinderziekten uitgebannen met behulp van collectief vaccineren (zie afbeelding 3).
Afbeelding 3. Incidentie van enkele infectieuze ziekten in de Verenigde Staten vóór en na de invoering van effectieve vaccins. Bron: Kuby Immunology, 7th edition (2013).
Deze aantallen zijn grotendeels in verhouding met de situatie in Nederlands. Het is evident dat vaccinaties ervoor gezorgd hebben dat sommige ziektes sterk zijn teruggedrongen (zoals kinkhoest, hoewel kinkhoest weer enigszins toeneemt door een verouderd vaccin en de gemuteerde kinkhoestbacterie) of zelfs volkomen of nagenoeg zijn uitgebannen tot enkele meldingen per jaar (zoals polio en mazelen). Van polio (afbeelding 4) en mazelen (afbeelding 5) zijn de incidentie in Nederland te zien. Vaccinatie tegen polio en mazelen werden respectievelijk ingevoerd in 1957 en 1976. Vóór de invoering van het vaccin in 1976 waren er ieder jaar honderdduizenden mazelenpatiënten. Na de invoering is dit aantal zeer sterk teruggedrongen tot enkele tien- tot honderdtallen per jaar. Inmiddels is de ziekte vrijwel uitgebannen, hoewel er periodiek nog een mazelenepidemie voorkomt in Nederland. De twee laatste epidemieën werden veroorzaakt door twee groepen anti-vaccers. In 2008 werd een kleine epidemie veroorzaakt onder kinderen van wie de ouders vaccinatie hadden afgewezen op grond van een antroposofische levenshouding. In de epidemie van 2013/2014 waren dit voornamelijk niet-gevaccineerde, orthodox-protestantse schoolkinderen. Het moge duidelijk zijn dat vaccinaties wel degelijk effectief zijn en recente epidemieën zijn veroorzaakt door irrationele denkwijzen. Ouders die weigeren hun kinderen te laten inenten tegen deze kinderziektes brengen onnodig hun eigen en andermans kinderen willens en wetens in gevaar.
Afbeelding 4. Aantal meldingen van polio in Nederland tussen 1924 en 2016. Bron: RIVM.
Afbeelding 5. Aantal meldingen van mazelen in Nederland tussen 1976 en 2017. Bron: RIVM.
Is wetgeving een oplossing om de vaccinatiegraad op peil te houden?
Het vaccinatiedebat heeft inmiddels een wending genomen dat er door bepaalde pro-vaccers wordt gepleit voor wetgeving, om zodoende vaccinatie van kinderen van anti-vaccers af te dwingen. Het gaat om een rigoureuze maatregel, waarmee ouders die weigeren hun kind te laten inenten, gekort kunnen worden op de kinderbijslag als een soort boete. In Australië is een dergelijke regel al een feit en in veertien Europese landen zijn ouders al verplicht om hun kinderen te laten inenten. Staatssecretaris Blokhuis heeft aangegeven dit niet te zien zitten aangezien ‘een vaccinatieplicht in strijd is met de grondrechten, zoals vrijheid van godsdienst en de onaantastbaarheid van het lichaam.’ Hoewel de staatssecretaris daar terecht een strikt juridisch punt benoemd, kan men zich wel afvragen wat er zwaarder weegt: de persoonlijke vrijheid middels het zelfbeschikkingsrecht van een weigeraar, of de volksgezondheid. Een weigeraar veroorzaakt weliswaar niet zozeer een acuut gevaar, maar weigeraars in een groeiend collectief verband doen dat evident wel zoals ik al eerder verklaarde. Wellicht is het vruchtbaarder om te kijken naar de vergoeding van ziektekosten, zodra een niet-gevaccineerd individu ziek wordt. Is de samenleving bereidt om daar dan de kosten voor te dragen? En als een niet-gevaccineerd individu een ander (of een groep anderen) ziek maakt, is er dan sprake van een juridische schuld bij de weigerende ouders en zouden de door de samenleving gemaakte kosten dan verhaald moeten worden op diezelfde ouders? En wellicht moet de kinderbescherming ingrijpen bij casussen van weigerende ouders, omdat de kinderrechten met een dergelijke weigering in het geding zijn en de ouders bovenal de levens van andere kinderen onnodig in gevaar brengen? Het zijn vergaande maatregelen, maar wellicht ook gerechtvaardigd vanwege alle genoemde feiten.
Een zorgwekkende trend
De Nederlandse overheid en de Europese Commissie zijn naar eigen zeggen bezig met het opstellen van een actieplan om de vaccinatiegraad weer op peil te krijgen. Dat is ook nodig, aangezien we de grens naderen dat de groepsimmuniteit bedreigd wordt. In 2017 werden in EU-lidstaten meer dan 14.000 gevallen van mazelen gemeld, dat is drie keer meer dan in 2016. Een ziekte die we decennialang hebben uitgebannen keert terug en gaat mogelijk kinderlevens eisen. En dat alleen omdat groepen geloofsfanatici, antroposofen en complotdenkers weigeren de feiten onder ogen te zien of te leven in de werkelijkheid. Ergens is het wel te begrijpen. Mensen met een geloof of overtuiging zijn vaak zo opgevoed en weten niet anders. En mensen die met een open mind het internet opgaan gaan misschien googlen op obscure zoektermen. Google is een zoekmachine die opzoekt wat jij wil weten, het heeft een zogenoemde self-fulfilling prophecy. Als men een link naar een website wil die dolfijn gaat vertellen dat vaccins autisme veroorzaken, dan krijgt men die link. De meeste mensen zoeken daarna niet veel verder en het kost vervolgens veel meer moeite om iemand van het tegendeel te bewijzen. Bovendien is er zo'n grote hoeveelheid aan verschillende informatie dat een leek moeilijk nog het onderscheid kan maken tussen een feit en een obscure leugen. Het ergste is misschien nog dat volkomen onweerbare kinderen onnodig en op een bewuste wijze in potentieel levensgevaar worden gebracht. De kernvraag blijft staan: wat weegt voor de samenleving zwaarder, de vrijheid van een (irrationeel) individu of de volksgezondheid? Ik hoor graag uw mening.
moet er wetgeving komen omtrent vaccinatie?
Het vaccinatiedebat is onlangs weer op gang gekomen en dit gaat gepaard met een lawine aan bekende drogredenen en nonsens. Pro-vaccers menen dat anti-vaccers de bevolking bewust in gevaar brengen. Andersom menen anti-vaccers dat vaccins autisme kunnen veroorzaken en helemaal niet effectief zijn. Als de groep anti-vaccers blijft groeien, kunnen levensgevaarlijke kinderziekten terugkeren in de westerse wereld. Uit welke hoek komen de anti-vaccers, wat beweren ze allemaal en wat klopt er van al die obscure beweringen? En moeten we wellicht vaccinaties verplichten in het kader van de volksgezondheid? Een zeer uitgebreide, feitelijke analyse van de kwestie.
Een relatief kleine, maar groeiende groep mensen in het binnen- en buitenland meent dat vaccinaties schadelijk zijn voor kinderen. Door deze vaccinatie-weerzin worden nationale vaccinatieprogramma’s steeds zwakker en is er een potentieel gevaar voor de volksgezondheid. Vroeger had de weerzin tegen vaccinaties met name met religieuze redenen te maken, terwijl dit tegenwoordig steeds vaker principiële redenen zijn. Dit heeft als gevolg dat de vaccinatiegraad zo laag wordt dat verscheidene uitgebannen levensgevaarlijke kinderziekten weer terugkeren in de westerse wereld. Onlangs deed Ruud Coolen van Brakel, directeur van het Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik, hierom een rigoureus voorstel: hij wil dat de overheid ouders gaan korten op hun kinderbijslag op het moment dat zij de inenting van hun kinderen weigeren. Ook BOinK, Belangvereniging van Ouders in de Kinderopvang, wil dat er verregaande maatregelen worden genomen om kinderen op een opvang verplicht te laten inenten. Door deze voorstellen laaide de periodiek terugkerende discussie over vaccinaties weer op.
Uit welke hoek komen de critici?
De algemeen bekende groep die fel tegen vaccins is, is de biblebelt. Maar ook is er onlangs een nieuw religieus epicentrum waargenomen die helemaal niets van vaccins wil weten: in Overvecht te Utrecht. Deze buurt is het bolwerk van de islamitische orthodoxie. Beide groepen menen dat ‘God hen wel zal beschermen’. Daarnaast zijn er de natuurfreaks, homeopaten en antroposofen die quasi-heilig in alternatieve geneeswijzen geloven. Maar naast deze groepen fanatici die blijven volharden in religieuze en pseudowetenschappelijke principes, is er ook een nieuwe groep en het is juist deze groep die de laatste jaren gegroeid is: niet-religieuze, alledaagse, moderne en hoogopgeleide mensen. Deze beweging zou naar eigen zeggen voornamelijk gedreven worden door ‘een groeiend bewustzijn over de kwaadaardige bedoelingen en propaganda van de farmaceutische wereld’. Het is een groep die met een buitengewone mate van wantrouwen naar de farmaceutische wereld kijkt en wordt gevoed door de vele illusies en nonsens die via het internet worden verspreid. Tegenwoordig gaan die dingen nog sneller, dankzij social media zoals Twitter en Facebook. Ik schreef eerder al een stukje over de (deels) foutieve indruk op en de passief-agressieve houding van mensen jegens de farmaceutische wereld. Daarnaast heeft deze groep vaak een afkeer tegen de overheid, omdat ze zo vaak zijn voorgelogen, juridisch of financieel zijn benadeeld en ze zich niet vertegenwoordigd voelen. Het wantrouwen van vaccins, die via een overheidsorgaan gedistribueerd worden, is dan een relatief klein iets in een groter geheel en niet geheel onbegrijpelijk.
Waar baseren deze critici zich op en kloppen die beweringen?
Deze critici komen met verschillende beweringen. Een greep uit de meest voorkomende complottheorieën: een machtselite zou de wereldbevolking willen uitdunnen middels vaccins, er zouden ziektes veroorzaakt worden door vaccinaties en er zouden giftige stoffen zitten in vaccins. Obscure beweringen waar je in principe zelfs nog wel logisch klinkende motieven bij kunt verzinnen, maar wat klopt er nou eigenlijk feitelijk van?
Machtselite
Of een bepaalde machtselite ons probeert uit te dunnen valt niet zo makkelijk te bevestigen noch te ontkennen. Desalniettemin kunnen we kijken naar de hoeveelheid sterfgevallen per hoeveelheid vaccinaties en daaruit blijkt dat volgens het RIVM slechts vijf tot tien kinderen per jaar overlijden ten gevolge van bijwerkingen van een vaccinatie. Het waarheidsgehalte van dit soort data trekken critici niet onregelmatig ook in twijfel en dat is niet helemaal onterecht, aangezien er wel degelijk kinderen kunnen overlijden nadat ze gevaccineerd zijn en soms verdwijnen dat soort zaken in een doofpot. Het zijn juist de schimmige handelingen door het Openbaar Ministerie en het RIVM waarmee zij zichzelf verdacht maken. Een sprekend voorbeeld hiervan is de dood van Freek Hagoort in 2009. Ja, vaccinaties kunnen sterfgevallen veroorzaken in zeer kleine proporties, maar als er daadwerkelijk een elite ons zou willen ombrengen middels vaccins, dan zouden we veel meer sterfgevallen moeten waarnemen – en dat is evident niet het geval.
Link tussen autisme en vaccinaties?
Ook zouden er ziektes veroorzaakt worden door vaccinaties. Het meest bekende en schrijnende voorbeeld is de bewering dat er een link zou zijn tussen vaccinaties en autisme. Door één wetenschappelijk artikel in het toonaangevende medische journal The Lancet in februari 1998 werd de hele medische wereld omtrent vaccinaties in twijfel getrokken. Het nieuws werd massaal overgenomen en gerapporteerd door media over de hele wereld. Na een decennium bleek pas dat er een immense fraude was gepleegd en dat de toenmalige arts was ingehuurd door advocaten om een speculatieve class action rechtszaak te starten tegen de farmaceutische bedrijven die de vaccins produceerden en een megaclaim te eisen. Alle onderzoeken die sindsdien zijn gedaan naar een mogelijke link tussen autisme en vaccinaties hebben nooit iets uitgewezen. Echter, tot op de dag van vandaag zijn er nog steeds mensen die geloven dat er inderdaad autisme veroorzaakt zou kunnen worden door vaccinaties – onder andere doordat allerlei pseudowetenschappelijke websites en anti-vaccers die beweringen moedwillig de wereld in helpen via het internet.
Giftige stoffen
De bewering dat er giftige stoffen in vaccins zouden zitten hoor je ook nog heel vaak. Hoewel het inderdaad klopt dat er giftige stoffen in zitten, zijn deze niet gevaarlijk in een vaccin vanwege de zeer geringe dosering. De hoeveelheid is dus dermate klein dat deze geen gevaar levert voor de gezondheid. De stof die je het vaakst hoort in deze discussie is formaldehyde, een stof die wordt gebruikt om vaccins te prepareren en te conserveren en na het productieproces voor het grootste deel weer uit het mengsel wordt gezuiverd. Het ironische is dat het menselijke lichaam zelf via de stofwisseling dagelijks veel meer natuurlijke formaldehyde produceert dan de hoeveelheid die in vaccins wordt toegepast; een peer bevat ook meer formaldehyde dan vaccins. Iets anders wat giftig zou zijn: aluminiumzouten. Een baby krijgt via de moedermelk een veel grotere hoeveelheid binnen dan de hoeveelheid die in vaccins zit. Bovendien is het giftig en dodelijk om drie liter water binnen een tijdspanne van één uur te drinken, maar ik heb nog gehoord dat iemand daarom geen water meer drinkt. Alle stoffen zijn giftig bij een bepaalde concentratie, maar in vaccins zijn deze concentraties te laag om gezondheidsschade te veroorzaken. Tenslotte, deze ‘giftige’ stoffen zijn zelfs nodig in vaccins: de één voor het prepareren, de ander voor het verlengen van de houdbaarheid, sommige stoffen voorkomen de groei van bacteriën en schimmels op de plek van inenting en andere stoffen geven het immuunsysteem een tijdelijke extra boost. Kortom: de welbekende kritiek op giftige bestanddelen in vaccins zijn ongegronde kritiek.
Is de beweging van anti-vaccers schadelijk voor de volkgsgezondheid?
Ja en nee. Hiervoor is het van belang om te realiseren waarvoor vaccinaties dienen. Vaccinaties zijn een kosteneffectieve oplossingen voor overheden om kans op besmetting binnen de bevolking zo klein mogelijk te maken. Sommige anti-vaccers beweren dat zij alleen zichzelf schade toebrengen als ze vaccins weigeren, maar dat is feitelijk onjuist. Vaccins worden juist niet gegeven uit eigenbelang, maar uit groepsbelang. De hoeveelheid mensen dat zich laat inenten, de zogenoemde vaccinatiegraad, is dan ook belangrijk voor de groepsimmuniteit van een bevolking. Het dient deels om te voorkomen dat je zelf ziek wordt, maar vooral om te voorkomen dat anderen in jouw omgeving worden besmet en daardoor ziek worden. Op het moment dat een significant deel van de bevolking zich niet meer laat inenten, neemt de kans op het uitbreken en verspreiden van besmettelijke ziekten toe. Aangezien we het hierbij vaak hebben over levensbedreigende kinderziekten, zoals de mazelen en polio, is het van belang dat de groepsimmuniteit zo goed mogelijk wordt gehandhaafd. Hierbij is een vaccinatiegraad van minimaal 90% benodigd. De vaccinatiegraad voor bof, mazelen en rode hond (de welbekende BMR-prik) onder peuters was in 2011 nog 96,0%, terwijl dat in 2015 was gedaald naar 92,9% (zie afbeelding 1). Per jaar daalt de vaccinatiegraad met ongeveer 1% en dit is voor andere vaccins (DKTP, Hib, Hep B, Pneu, Men C) niet anders; deze laten een gelijke dalende trend zien. Het is geen extreme daling en er is ook geen stijging waargenomen in de incidentie van ziekten (zie afbeelding 2); daarom is er geen reden tot acute paniek (de incidentie van meningokokken nam echter wel flink toe, maar dit was voornamelijk te wijten aan het ontbreken van een serotype die pas sinds mei 2018 in vaccins wordt aangeboden). Echter zijn dit wel de meest recente cijfers van het RIVM en het is daarom potentieel mogelijk dat we anno 2018 al zeer dicht bij de grens van 90% zitten en een kantelpunt naderen. Derhalve is de beweging van anti-vaccers potentieel schadelijk voor de volksgezondheid, doordat zij niet alleen zichzelf maar vooral andere kinderen in gevaar brengen op onder andere kinderopvangen en scholen. Het is met name van belang dat de groep niet groter wordt.
Afbeelding 1. Vaccinatiegraad (%) zuigelingen naar vaccinatie per cohort in Nederland. Bron: RIVM.
Afbeelding 2. Absolute aantal afgiften meldingsplichtige RVP-ziekten en aantal geregistreerde gevallen van baarmoederhalskanker in Nederland (2013-2017). Bron: RIVM.
“Vaccinaties zijn weinig tot niet effectief, dus ik laat mijn kind niet inenten.”
In aanvulling op de vorige alinea enkele cijfers van de verdiensten van vaccinaties. Het moge nu dus duidelijk zijn dat het collectief laten inenten zorgt voor een groepsimmuniteit en daarmee de kans op infectie verkleint in zowel jezelf als de ander. Zodra een te grote groep dit weigert, gaat de groepsimmuniteit verloren. De westelijke wereld heeft verscheidene levensgevaarlijke kinderziekten uitgebannen met behulp van collectief vaccineren (zie afbeelding 3).
Afbeelding 3. Incidentie van enkele infectieuze ziekten in de Verenigde Staten vóór en na de invoering van effectieve vaccins. Bron: Kuby Immunology, 7th edition (2013).
Deze aantallen zijn grotendeels in verhouding met de situatie in Nederlands. Het is evident dat vaccinaties ervoor gezorgd hebben dat sommige ziektes sterk zijn teruggedrongen (zoals kinkhoest, hoewel kinkhoest weer enigszins toeneemt door een verouderd vaccin en de gemuteerde kinkhoestbacterie) of zelfs volkomen of nagenoeg zijn uitgebannen tot enkele meldingen per jaar (zoals polio en mazelen). Van polio (afbeelding 4) en mazelen (afbeelding 5) zijn de incidentie in Nederland te zien. Vaccinatie tegen polio en mazelen werden respectievelijk ingevoerd in 1957 en 1976. Vóór de invoering van het vaccin in 1976 waren er ieder jaar honderdduizenden mazelenpatiënten. Na de invoering is dit aantal zeer sterk teruggedrongen tot enkele tien- tot honderdtallen per jaar. Inmiddels is de ziekte vrijwel uitgebannen, hoewel er periodiek nog een mazelenepidemie voorkomt in Nederland. De twee laatste epidemieën werden veroorzaakt door twee groepen anti-vaccers. In 2008 werd een kleine epidemie veroorzaakt onder kinderen van wie de ouders vaccinatie hadden afgewezen op grond van een antroposofische levenshouding. In de epidemie van 2013/2014 waren dit voornamelijk niet-gevaccineerde, orthodox-protestantse schoolkinderen. Het moge duidelijk zijn dat vaccinaties wel degelijk effectief zijn en recente epidemieën zijn veroorzaakt door irrationele denkwijzen. Ouders die weigeren hun kinderen te laten inenten tegen deze kinderziektes brengen onnodig hun eigen en andermans kinderen willens en wetens in gevaar.
Afbeelding 4. Aantal meldingen van polio in Nederland tussen 1924 en 2016. Bron: RIVM.
Afbeelding 5. Aantal meldingen van mazelen in Nederland tussen 1976 en 2017. Bron: RIVM.
Is wetgeving een oplossing om de vaccinatiegraad op peil te houden?
Het vaccinatiedebat heeft inmiddels een wending genomen dat er door bepaalde pro-vaccers wordt gepleit voor wetgeving, om zodoende vaccinatie van kinderen van anti-vaccers af te dwingen. Het gaat om een rigoureuze maatregel, waarmee ouders die weigeren hun kind te laten inenten, gekort kunnen worden op de kinderbijslag als een soort boete. In Australië is een dergelijke regel al een feit en in veertien Europese landen zijn ouders al verplicht om hun kinderen te laten inenten. Staatssecretaris Blokhuis heeft aangegeven dit niet te zien zitten aangezien ‘een vaccinatieplicht in strijd is met de grondrechten, zoals vrijheid van godsdienst en de onaantastbaarheid van het lichaam.’ Hoewel de staatssecretaris daar terecht een strikt juridisch punt benoemd, kan men zich wel afvragen wat er zwaarder weegt: de persoonlijke vrijheid middels het zelfbeschikkingsrecht van een weigeraar, of de volksgezondheid. Een weigeraar veroorzaakt weliswaar niet zozeer een acuut gevaar, maar weigeraars in een groeiend collectief verband doen dat evident wel zoals ik al eerder verklaarde. Wellicht is het vruchtbaarder om te kijken naar de vergoeding van ziektekosten, zodra een niet-gevaccineerd individu ziek wordt. Is de samenleving bereidt om daar dan de kosten voor te dragen? En als een niet-gevaccineerd individu een ander (of een groep anderen) ziek maakt, is er dan sprake van een juridische schuld bij de weigerende ouders en zouden de door de samenleving gemaakte kosten dan verhaald moeten worden op diezelfde ouders? En wellicht moet de kinderbescherming ingrijpen bij casussen van weigerende ouders, omdat de kinderrechten met een dergelijke weigering in het geding zijn en de ouders bovenal de levens van andere kinderen onnodig in gevaar brengen? Het zijn vergaande maatregelen, maar wellicht ook gerechtvaardigd vanwege alle genoemde feiten.
Een zorgwekkende trend
De Nederlandse overheid en de Europese Commissie zijn naar eigen zeggen bezig met het opstellen van een actieplan om de vaccinatiegraad weer op peil te krijgen. Dat is ook nodig, aangezien we de grens naderen dat de groepsimmuniteit bedreigd wordt. In 2017 werden in EU-lidstaten meer dan 14.000 gevallen van mazelen gemeld, dat is drie keer meer dan in 2016. Een ziekte die we decennialang hebben uitgebannen keert terug en gaat mogelijk kinderlevens eisen. En dat alleen omdat groepen geloofsfanatici, antroposofen en complotdenkers weigeren de feiten onder ogen te zien of te leven in de werkelijkheid. Ergens is het wel te begrijpen. Mensen met een geloof of overtuiging zijn vaak zo opgevoed en weten niet anders. En mensen die met een open mind het internet opgaan gaan misschien googlen op obscure zoektermen. Google is een zoekmachine die opzoekt wat jij wil weten, het heeft een zogenoemde self-fulfilling prophecy. Als men een link naar een website wil die dolfijn gaat vertellen dat vaccins autisme veroorzaken, dan krijgt men die link. De meeste mensen zoeken daarna niet veel verder en het kost vervolgens veel meer moeite om iemand van het tegendeel te bewijzen. Bovendien is er zo'n grote hoeveelheid aan verschillende informatie dat een leek moeilijk nog het onderscheid kan maken tussen een feit en een obscure leugen. Het ergste is misschien nog dat volkomen onweerbare kinderen onnodig en op een bewuste wijze in potentieel levensgevaar worden gebracht. De kernvraag blijft staan: wat weegt voor de samenleving zwaarder, de vrijheid van een (irrationeel) individu of de volksgezondheid? Ik hoor graag uw mening.