[Column] Pseudo

Reageer
Gebruikersavatar
Berichten: 50

[Column] Pseudo

Het zal niemand ontgaan zijn, maar de Amerikaanse president Donald Trump heeft niet veel op met wetenschap, kennis en feiten. Over wijsheid zal ik het maar helemaal niet hebben. Als klassiek voorbeeld van narcisme heeft Trump een eigen wereldbeeld waarin alles om hem draait en waarin zijn eigen werkelijkheid en zijn eigen logica centraal staan. Het lastige bij  het duiden van het gedrag van een kwaadaardige narcist als Trump is dat hij niet bewust het verschil tussen feiten en verzinsels ontkent. Hij kent het verschil niet. Voor hem is het een pot nat, het is allemaal zijn werkelijkheid en een andere werkelijkheid bestaat er niet. Het is daarom volstrekt zinloos met Trump te discussiëren over wat waar en niet waar is.

Wat dat betreft lijkt het wel op de vaak vruchteloze discussies tussen religie en wetenschap en tussen wetenschap en pseudowetenschap. In de laatste categorie scoorde Trump in januari jl. door de suggestie te wekken dat hij Robert F. Kennedy Jr. wou benoemen tot voorzitter van een commissie die zou moeten onderzoeken hoe het nou eigenlijk staat met de overtuiging van aanhangers van de anti-vaccinatiebeweging dat inenting kan leiden tot autisme. Kennedy schreef in 2005 in het blad Rolling Stone het artikel Deadly Immunity. Daarin baseerde hij zich vooral op een artikel dat in 1998 in het gezaghebbende medische tijdschrift The Lancet is verschenen. Het artikel bleek vol te staan met fouten, misvattingen en leugens. De British Medical Council heeft later de belangrijkste auteur, Andrew Wakefield, schuldig verklaard aan oneerlijkheid.

Maar het kwaad van Deadly Immunity was al geschied. Ondanks dat Rolling Stone later meerdere correcties aanbracht aan het gevaarlijk misleidende artikel, bleven en blijven notoire complotdenkers en fanatieke gelovigen het ten onrechte veronderstelde verband gebruiken als het hen uitkomt. Zo ook Trump. Op 28 maart 2014 verstuurde hij een tweet met de tekst: Healthy young child goes to doctor, gets pumped with massive shot of many vaccines, doesnt feel good and changes AUTISM. Many such cases! En dat terwijl ordentelijke wetenschappelijk onderzoek keer op keer aantoont dat het verband tussen inenting en autisme niet kan worden aangetoond. Voor zover ik weet is de Kennedy-commissie er niet gekomen. Dat is misschien wel jammer omdat volgens Kennedy zijn commissie zich zou buigen over vaccine safety and scientific integrity. Met de wetenschappelijke integriteit wordt het onherbergzame en vooral ook mistige slagveld van de strijd tussen wetenschap en pseudowetenschap betreden. Waar houdt wetenschap op en waar begint pseudowetenschap?

Onlangs werd ik weer eens pijnlijk met mijn neus op deze problematiek gedrukt. Binnenkort krijg ik bezoek van een goede kennis die zich aangetrokken voelt tot mystieke verschijnselen zoals graancirkels en vliegende schotels. Hij wil graag met mij praten over het gedachtegoed van Rupert Sheldrake (1942). Deze Engelse biochemicus wordt regelmatig door de erkende wetenschappelijke gemeenschap in de pseudowetenschappelijke hoek gemept omdat hij de hypothese van Morphic Resonance heeft bedacht. Zijn hypothese is dat leerprocessen en andere door het zenuwstelsel gestuurde processen, deel uitmaken van een collectief instinctief geheugen. Via Morphic Resonance draagt ieder individu bij en maakt iedere individu gebruik van het collectieve geheugen van de soort. Als een rat in Amsterdam een trucje leert, zorgt Morphic Resonance ervoor dat ratten in Sydney en Toronto dat trucje sneller kunnen leren. Sheldrake is ervan overtuigd dat biologische en fysieke systemen zoals mierenkolonies, duiven, orchideeën, insulinemoleculen en kristallen een collectief geheugen erven van alle soortgenoten die eerder hebben geleefd of bestaan. Over de door Sheldrake gehanteerde bewijsvoering wordt heftig gesteggeld. Bijvoorbeeld door de Nederlandse stichting Skepsis die onder andere strijdt tegen pseudowetenschap. Het is dan ook niet verbazend dat de traditionele wetenschappelijke gemeenschap weinig op heeft met Sheldrakes  Morphic Resonance die ook ten grondslag zou liggen aan paranormale verschijnselen zoals helderziendheid, telepathie (ook tussen honden en mensen) en het bestaan van het gevoel dat iemand jou aanstaart. Mensen als Deepak Chopra (1947), de Indiase schrijver van boeken over spiritualiteit en alternatieve geneeskunde, is wel een supporter van Sheldrake.

Er is al tientallen jaren gedoe over Sheldrake waarbij het erom gaat of hij wetenschap of pseudowetenschap bedrijft. Volgens Sheldrake is het niet zo bijzonder dat de orthodoxe materialistische wetenschapsbeoefenaren die gevangen zitten binnen hun oude paradigmas, zich verzetten tegen zijn nieuwe paradigma. En de controverse wordt steeds grimmiger. In 2012 publiceerde Sheldrake het boek The Science Delusion waarin hij wil aantonen dat wetenschap niets meer en niets minder is dan een geloof. Hij doet dat met een poging tien wetenschappelijke dogmas te weerleggen. Enkele van die dogmas zijn: de natuur is een mechanisch geheel; de hoeveelheid materie en energie is altijd hetzelfde; materie heeft geen bewustzijn; de natuurwetten en natuurconstanten zijn onveranderlijk.

Over deze dogmas hield Sheldrake in 2013 een TEDx-lezing in Londen. Daarin probeerde hij bijvoorbeeld aan te tonen dat de gemeten snelheid van het licht niet constant is. Deze aanvechtbare stellingname en de nogal hardhandige manier waarop Sheldrake de integriteit van de wetenschap ter discussie stelde, werd de wetenschappelijke commissie van TED een beetje te gortig. De commissie constateerde dat de beweringen van Sheldrake gewoon niet waar zijn. Vervolgens werd de video van het TEDx YouTube kanaal verwijderd. Dat was natuurlijk niet zo slim. Waarom zou iemand niet eens lekker tegen de wetenschap mogen aanschoppen? Al is het met dubieuze argumenten. De overspannen reactie van TED was natuurlijk koren op de molen van Sheldrake. Voor hem was dit akkevietje het bewijs dat de wetenschap zich niet wetenschappelijk gedraagt en dus geen wetenschap is.

Als liefhebber van wetenschap vind ik het allemaal maar gedoe. Laat Sheldrake en zijn volgelingen maar hun ding doen, als zij maar niet van mij verwachten het ik het met hen eens ben. Net zoals wetenschap is pseudowetenschap van alle tijden en voldoen beide klaarblijkelijk aan een bepaalde menselijke behoefte. Wat wel door mijn hoofd speelt is dat zowel bij Trump als bij Sheldrake feiten niet zon grote rol spelen. Beiden putten zich uit in veronderstellingen die nauwelijks te bewijzen en meestal vergezocht zijn. Eenvoudige en voor de hand liggende verklaringen worden krachtig afgewezen. In dit soort gevallen moet ik denken aan het principe uit de kennistheorie, Ockhams scheermes. De 14e-eeuwse Engels filosoof en franciscaner monnik Willen van Ockham stelde dat men niet het bestaan van iets moet veronderstellen als onze ervaringen ook op een andere manier kunnen worden verklaard. Wanneer er verschillende hypotheses zijn die een verschijnsel in gelijke mate kunnen verklaren, wordt vanuit dit principe aangeraden om de hypothese te kiezen die de minste aannames bevat en de minste entiteiten veronderstelt. In die geest schreef politiek verslaggever van de Washington Post Aaron Blake onlangs in het kader van het Trumpisme en de losse omgang met feiten dat soms de eenvoudigste verklaring de meest waarschijnlijke is. Toen David Jones van The Times in 1988 een felle kritische recensie schreef over Sheldrakes boek The presence of the past argumenteerde hij dat zonder bevestigend experimenteel bewijs de hele onhanteerbare en redundante structuur van Sheldrakes hypothese ten slachtoffer valt aan Ockhams scheermes.

Reageer