Waarom wordt het achtervoegsel -tie/-tium uitgesproken met ts?

Moderator: Rhiannon

Forumregels
(Middelbare) school-achtige vragen naar het forum "Huiswerk en Practica" a.u.b.
Zie eerst de Huiswerkbijsluiter
Reageer
Gebruikersavatar
Moderator
Berichten: 5.523

Waarom wordt het achtervoegsel -tie/-tium uitgesproken met ts?

Ik twijfelde of het achtervoegsel -tium in het woord tritium (superzwaar waterstof) uitgesproken wordt als -tsium of -thium. Vanwege vergelijkbare woorden als politie en strontium houd ik het op tsium. Maar wat is er in de taalgeschiedenis gebeurd met het achtervoegsel -tie/-tium waardoor we het uitspreken als -tsie/-tsium? Voor mijn gevoel, zonder deskundigheid, lijkt het onwaarschijnlijk dat de t langzaam verandert in ts.  

Berichten: 12.262

Re: Waarom wordt het achtervoegsel -tie/-tium uitgesproken met ts?

3H wordt meestal uitgesproken als 'trit(h)ium', niet als 'tritsium'. Dat kan evt gevolg zijn van veelvuldig gebruik van engelstalige termen in de wetenschap. 
Victory through technology

Gebruikersavatar
Moderator
Berichten: 4.351

Re: Waarom wordt het achtervoegsel -tie/-tium uitgesproken met ts?

jkien schreef: ...Maar wat is er in de taalgeschiedenis gebeurd met het achtervoegsel -tie/-tium waardoor we het uitspreken als -tsie/-tsium?
 
Het gaat hier om leenwoorden uit het Frans (of Latijn) die in het Nederlands eindigen op <i>-itie (-itium)</i>, zoals <i>politie</i>. Dan zijn twee uitspraken mogelijk: de <i>t</i> voor <i>ie</i> wordt in Nederland meestal als [ts] uitgesproken en in België als s.
Vergelijkbare gevallen zijn <i>justitie</i>, <i>competitie</i>, <i>notitie</i>, <i>petitie</i>, <i>ambitie</i>, <i>editie</i>, <i>positie</i> en <i>munitie</i>.
Contra principia negantem disputari non potest.

Gebruikersavatar
Moderator
Berichten: 5.523

Re: Waarom wordt het achtervoegsel -tie/-tium uitgesproken met ts?

Rhiannon schreef:Het gaat hier om leenwoorden uit het Frans (of Latijn) die in het Nederlands eindigen op -itie (-itium), zoals politie. Dan zijn twee uitspraken mogelijk: de t voor ie wordt in Nederland meestal als [ts] uitgesproken en in België als.

Vergelijkbare gevallen zijn justitie, competitie, notitie, petitie, ambitie, editie, positie en munitie.
De taalgeschiedenis is me dan nog niet helemaal duidelijk. Vond de t --> ts verschuiving plaats in het Frans of in het Latijn?
 
3H wordt meestal uitgesproken als 'trit(h)ium', niet als 'tritsium'. Dat kan evt gevolg zijn van veelvuldig gebruik van engelstalige termen in de wetenschap. 
Interessant!

Berichten: 12.262

Re: Waarom wordt het achtervoegsel -tie/-tium uitgesproken met ts?

Maar is het een leenwoord? Ik neem aan dat de etymologie van "tritium" te maken heeft met de massa van 3, en dus "tri" als begin van de naam van een element krijgt. Vervolgens is het min of meer conventie dat elementen een naam krijgen die eindigen op 'um' (meestal 'ium') of 'on', enkele uitzonderingen daargelaten. 
 
Voor waterstof zou je krijgen:
1H - waterstof (hydrogen(i)um
2H - deuterium 
3H - tritium
 
Er zijn weinig andere elementen die eindigen op "-tium", het enige dat ik me kan bedenken in strontium, dat zou moeten rijmen met tritium. 
 
Let wel dat iets als lithium niet rijmt met tritium gezien de H in de notatie. 
Victory through technology

Reageer