beschadiging nieren door zout

[HansH]

Er wordt regelmatig aandacht besteedt aan de overmatige hoeveelheid (natrium)zout in ons eten en kans op beschadiging van de nieren daardoor.
Ik begreep dat overmatig zout wordt uitgescheiden door de nieren, maar wat is het mechanisme dat de schade aan de nieren opwekt?
en heeft bv alcohol of cafeine (drijven vocht af begreep ik) daar nog een aanvullende rol, zo ja waarom?

[PhilipVoets]

Dag,

Het best onderzochte mechanisme is dat overmatige zoutinname ertoe leidt dat de nieren niet al het overtollige zout (natriumchloride) kunnen uitbreiden in de urine, waardoor het ophoopt in het lichaam.. Ophoping van natriumchloride in de bloedbaan trekt via osmose water aan, wat leidt tot verhoogde bloeddruk. Deze hypertensie is schadelijk voor de (niet)vaten en kan na verloop van tijd leiden tot beschadiging van het glomerulaire filter, eiwitverlies in de urine (hetgeen op zichzelf ook schadelijk is door het induceren van inflammatie) en uiteindelijk zo tot hypertensieve nefropathie. Ook zijn er aanwijzingen dat zout ongeacht de bloeddruk schadelijke effecten heeft op het nierweefsel en zou kunnen leiden tot fibrose, maar dit is minder goed onderzocht.

Gr.

[Benm]

Ergens vind ik dit toch een lastig onderwerp: Teveel zout is een probleem, maar is het ook een probleem in combinatie met genoeg water?

Osmose werkt natuurlijk beide kanten uit - als je extreem veel water zou drinken is het probleem juist een gebrek aan electolyten dat mogelijk zelfs dodelijk kan aflopen.

Maar wat als je het binnen het redelijke houdt? Is het dan nog zo schadelijk om 2x zoveel zout -en- 2x zoveel water in te nemen als gebruikelijk of aanbevolen is? Bij alleen 2x teveel zout moeten de nieren behoorlijk aan de slag om het tegen de osmotische gradient in te verplaatsen en uit te scheiden, maar als je genoeg water hebt dat ook als urine je lichaam uit komt lijkt me dat proces aanzienlijk eenvoudiger. Uiteraard is het volume wel groter, maar de gradient niet.

[HansH]

Ergens vind ik dit toch een lastig onderwerp: Teveel zout is een probleem, maar is het ook een probleem in combinatie met genoeg water?

Osmose werkt natuurlijk beide kanten uit - als je extreem veel water zou drinken is het probleem juist een gebrek aan electolyten dat mogelijk zelfs dodelijk kan aflopen.

Uit het eerste antwoord concluderend zou mijn gedachte zijn dat extra water vooral een nog hogere bloeddruk geeft dus een groter nadeel dan het verdunningseffect wat de nieren zou helpen de osmotische tegendruk te verminderen. alcohol en cafeine drijven juist water af, dus in mijn ogen zou dat compenserend kunnen werken tegen hoge bloeddruk, maar misschien niet tegen het osmose probleem van zout, dus zal wel te simpel gedacht zijn dat je kwaad met kwaad kunt bestrijden.

En dan is nog de vraag wat Kaliumzout dan doet. Zelf gebruik ik 'lowsalt' dat is 66% kaliumchloride en 33% natrium ckloride.

[Benm]

Bij diuretica moet je wel kijken -wat- er precies wordt afgescheiden: uiteraard urine, maar wat is daarvan de zoutconcentratie? Die is zeker niet constant. In het slechtste geval zou je juist urine produceren met weinig zout, en je dus wel het water maar niet het zout afvoeren met een dergelijk middel.

Wat het toevoegen van water betreft: Voor zover ik weet is flink wat water drinken verstandig als iemand per ongeluk een grote hoeveelheid zout heeft ingeslikt (denk bijvoorbeeld aan zeewater bij drenkelingen oid).

Kaliumchloride zal wellicht beter zijn wat de effecten op bloeddruk betreft, maar ook dat moet er natuurlijk wel weer uit.

[ArcherBarry]

De belasting op de nieren zelf is bij Kalium nog groter dan de belasting van natrium.
Daarnaast is hyperkalamie ook een stukje gevaarlijker dan hypernatriämie.

[Benm]

Hyperkalemie is uiteraard zeer gevaarlijk, met als uiteindelijk gevolg een hartstilstand.

Maar dat gebeurt niet door kalium in voedsel in normale hoeveelheden, ook niet als je een paar gram KCl gebruikt ipv NaCl in je voedsel.

Over een acuut dodelijk effect zou ik me voor beide overigens niet druk maken: zowel voor NaCl als KCl moet je in de orde van 1 gram per kg lichaamsgewicht eten (en binnenhouden) voor een fatale afloop. Niemand eet per ongeluk een ons zout, en je krijgt zoveel ook niet per ongeluk binnen aan zeewater of iets dergelijks (je zou 3 liter moeten drinken, dat is een stuk meer dan per ongeluk een mondvol doorslikken).

Uiteraard kun je dodelijke hoeveelheden kalium binnenkrijgen via injectie (het is min of meer het effectieve ingredient voor dodelijke injecties in de VS), maar via voedsel is het praktisch onmogelijk, en dat is waar het hier wel mee om begon.

Zeewater bevat gemiddeld pakweg 35g/l NaCl en is ongeschikt om te drinken. Maar als je naar lagere concentraties gaat, zoals fysiologisch zout met ca 9g/l vraag ik me af hoe gevaarlijk is om dat te drinken, of bijvoorbeeld de helft van fysiologisch zout met 4.5g/l: een liter van dat laatste is min of meer wat de WHO als bovengrens stelt voor je dagelijkse zoutinname, maar zou je echt negatieve effecten ondervinden als je dagelijks 1 liter 4.5 g/l NaCl in water dronk?

[PhilipVoets]

Waarschijnlijk is het probleem dat elektrolytschommelingen ook directe toxische effecten hebben op het nierparenchym. Een bekend en goed onderzocht voorbeeld is hypokaliëmische nefropathie, histologisch gekenmerkt door vacuolevorming in het tubulusepitheel. Zo wordt ook van chronische blootstelling aan hoge natriumconcentraties beweerd dat het fibrose en allerlei andere pathologische veranderingen toebrengt aan het nierweefsel.

Wat het zeewater (andere discussie, maar toch) overigens betreft; de voornaamste reden dat je doodgaat van het drinken van grote hoeveelheden zeewater is niet zozeer de weefseltoxiciteit van natrium erin, maar gigantische toename van de obligate diurese. Immers; de verhouding tussen hoeveel osmolen we moeten klaren (N) en hoeveel osmolen we per liter urine kunnen klaren (de urine-osmolariteit of O_u) bepaalt onze obligate diurese:

\(V_u=N/O_u\)

Stel dat N fors toeneemt door al het zout dat we moeten uitscheiden, dan zal het lichaam de urine-osmolariteit zo hoog mogelijk houden, met een bovengrens van grofweg 1300 mOsmol/L. Drijf je op je vlotje midden op zee en je drinkt het equivalent van 4 mol NaCl, dan ben je alleen al drie liter aan obligate diurese kwijt om de zeewater-osmolen te dumpen. Daar komen nog de te klaren osmolen uit je metabolisme (ureum etc.) bij, die ook met een obligate hoeveelheid water geklaard moeten worden. Als je ervan uitgaat dat je geen toegang tot puur water op je vlotje hebt, droog je binnen no-time uit als een spons op een warme motorkap. Netto weegt het water dat je via zeewater binnenkrijgt daar niet tegenop.

[Benm]

Simpel gezegd: je kunt geen urine produceren die zouter is dan zeewater, en daardoor domweg geen zeewater drinken zonder dat het zout ophoopt.

Maar dat is ergens niet de essentie van het vraagstuk: Wat als je wel zout water drinkt, maar met een concentratie die veel lager is dat je maximaal in urine kunt uitscheiden: Is het zout dan nog een probleem? Denk bijvoorbeeld aan een concentratie van 3 gram per liter - als ik daar dagelijks 3 liter van drink is dat volgens geldende richtlijnen veel te veel zout, maar gezien de hoeveelheid water lijkt het toch best uit te scheiden - wat levert dan het probleem precies op?

[PhilipVoets]

Ik vermoed dat er redistributie van het zout (bekend is o.a. de subcutane ruimte) het verdelingsvolume van zout sterk vergroot, waardoor de klaring afneemt en er na verloop van tijd stapeling optreedt in het lichaam. Vanuit die subcutane ruimte zou dan weer redistributie naar het bloed kunnen optreden, waardoor de bloeddruk stijgt. Dát of het is toch een direct tubulotoxisch effect van hoge toniciteit in de voorurine.
En ten aanzien van je zeewater-redenering, iets te kort door de bocht. Je moet ook nog osmolen uit je metabolisme kwijt in diezelfde urine, dus de grens ligt niet bij zoutconcentratie in zeewater, maar die is al veel eerder bereikt.

[PhilipVoets]

Ik vermoed dat er redistributie van het zout (bekend is o.a. de subcutane ruimte) het verdelingsvolume van zout sterk vergroot, waardoor de klaring afneemt en er na verloop van tijd stapeling optreedt in het lichaam. Vanuit die subcutane ruimte zou dan weer redistributie naar het bloed kunnen optreden, waardoor de bloeddruk stijgt. Dát of het is toch een direct tubulotoxisch effect van hoge toniciteit in de voorurine.

[Benm]

Zeewater is duidelijk veel te zout om te drinken, maar bijvoorbeeld 3 gram per liter? Dat is osmostisch gezien 1/10e van zeewater en ongeveer 1/3e van fysiologische zoutoplossing. Het lijkt mij dat je dat veilig zou moeten kunnen drinken.