Uitzonderingen bevestigen NOOIT regels

[Phys]

Dat lijkt me een open deur.

[ypsilon]

Toch iets waarover we het eens zijn

[taalprof]

@ Taalprof

Ja, dat klopt en dat is precies wat ik zo storend vond aan dit spreekwoord.

Een geschiedenisleraar op mijn middelbare school gebruikte dit spreekwoord als standaard antwoord wanneer een leerling iets opmerkte dat niet klopte aan de lesstof. Hierdoor werden de zogenaamde uitzonderingen nooit serieus besproken en werd er ook nooit kritisch gekeken naar de regels.

Ik begrijp uit alle voorgaande reacties hoe de uitspraak in elkaar steekt: regels impliceren dat er uitzonderingen (kunnen) zijn en het een sluit het ander niet uit. Ik stoor mij er echter aan dat veel mensen stoppen na het opdreunen van dit spreekwoord. Het is namelijk niet alleen mijn geschiedenisleraar die zich hieraan brandde. Mensen gebruiken dit spreekwoord maar al te graag wanneer iemand hen een situatie aan kan wijzen waarin hun beweringen onjuist bleken.

Mijn punt is dit: op het moment dat je gesprekspartner zegt ''uitzonderingen bevestigen de regel'' is het onderwerp voor mij pas net begonnen en nog geenszins afgedaan. Hoeveel uitzonderingen bevestigen de regel? Na hoeveel uitzonderingen ga je toch eens even 'checken' hoe solide die regel eigenlijk in elkaar steekt? Welke foutkans laat je toe wanneer je je (uit gemakzucht) op dit spreekwoord berust?

Ik begrijp dankzij dit topic hoe het spreekwoord in elkaar zit, maar ik ben nog steeds niet voldaan wanneer dit de repliek zou zijn van mijn gesprekspartner. Voor mij blijft er namelijk nog een aantal vragen open.

Wat ik bedoel is dat het spreekwoord een retorische, en dus geen informatieve waarde heeft. Je geschiedenisleraar geeft dus aan dat hij op dit punt geen nadere informatie heeft of wil geven, en daarom het tegenvoorbeeld alleen retorisch aanpakt. Het is inderdaad een dooddoener, want de functie van de retoriek is hier om de discussie te vermijden. Ik zou in dat geval doorvragen en opmerken dat ik niet snap waarom mijn tegenvoorbeeld een uitzondering genoemd wordt.

[Zatapatique]

Ik vind de ambulance wel een goed voorbeeld.

Een ander voorbeeld:

Uitzonderlijk mogen de leerlingen vandaag voor 16u naar huis.

Dit bevestigt duidelijk de regel dat ze anders niet voor 16u naar huis mogen.