Wetenschapsforum

Een interessant artikel over tweede taalverwerving:

Tweede taalverwerving en de kritieke periode

Door: Lieven Hanssen

(Gepubliceerd op: http://www.wetenschapsblog.nl/2010/11/27/t...ieven-hanssen/)

Onderzoeken over tweede taalverwerving gaan vaak over hoe goed de beheersing van een tweede taal uiteindelijk kan zijn. Verschillende factoren kunnen hierbij een rol spelen. Eén daarvan is leeftijd. Op een bepaalde leeftijd bevindt een kind zich in de kritieke periode. Volgens Lenneberg kunnen kinderen binnen deze periode hun moedertaal probleemloos leren. Hoe zit het dan met de beheersing van een taal die na deze periode geleerd wordt?

Taal in de hersenen

Dat bepaalde taalfuncties in de hersenen gelokaliseerd zijn is geen nieuwe gedachte. Deze bestaat namelijk al sinds Broca in 1861 en Wernicke in 1874 had ontdekt dat bij beschadiging van bepaalde delen van de hersenen (de zogenaamde Broca’s area en Wernicke’s area) bepaalde taalfuncties verloren gingen, waardoor men ging lijden aan afasie (een spraakstoornis). In het begin van het onderzoek naar de lokalisatie van taal in de hersenen dacht men dat het beperkt was tot een gedeelte in de linkerhersenhelft rond de Sylvian fissure. Maar naarmate het onderzoek vorderde en het wetenschappelijk gebied zich uitbreidde werd deze hypothese steeds genuanceerder. De algemene opvatting vandaag de dag is dat de hersenactiviteit die te maken heeft met taal niet gelokaliseerd is, maar dat de voornaamste linguïstieke processen zich afspelen in de linkerhersenhelft, oftewel dat deze gelateraliseerd is in de linkerhersenhelft. Deze specialisatie van de linkerhersenhelft ontwikkelt zich gedurende de vroege jeugd van een kind. Naarmate het kind ouder wordt en de hersenhelften zich steeds verder ontwikkelen, verminderen de mogelijkheden voor plasticiteit. Wanneer een deel van de hersenen beschadigd raakt, een ander deel van de hersenen deze functie over kan nemen. Deze plasticiteit neemt namelijk af wanneer de specialisatie van de hersenen toeneemt.

Critical period

In 1967 maakte Lenneberg de hypothese dat kinderen slechts een x aantal jaren hadden waarin ze hun moedertaal zonder problemen zouden kunnen leren. Wanneer een kind hersenschade zou krijgen nadat deze periode voorbij zou zijn, dan zouden de hersenen niet plastisch genoeg zijn om de verloren functies in een hersengebied over te laten nemen door een ander gedeelte in de hersenen.

Een beroemd bewijs dat deze critical period hypothesis onderbouwt, is Genie. Zij was door haar ouders gedurende haar hele jeugd volledig verwaarloosd en genegeerd. Hierdoor was het menselijk contact dat ze had gehad totdat ze “ontdekt” werd in haar dertiende levensjaar, nihil. Ze had geen linguïstische stimuli gekregen en kon daarom geen enkele taal spreken. Tijdens haar rehabilitatie werd haar haar moedertaal geleerd. Deze kon ze zich echter niet makkelijk eigen maken. Normaliter is het zo dat wanneer baby’s hun moedertaal verwerven ze deze moedertaal volledig en perfect verwerven. Ze behalen altijd native competence. Dit wil zeggen dat het niveau van de taalbeheersing dat ze uiteindelijk bereiken altijd is als van iemand die het als een moedertaal beheerst. Genie echter, bereikte met het leren van haar moedertaal, het Engels, slechts het niveau van iemand die het Engels verwierf als een tweede taal. Dit niveau, is gebleken, bereikt nooit de hoogte van iemand die deze zelfde taal beheerst als een moedertaal. Wat het geval bij Genie was, is dat er bijvoorbeeld een verschil was tussen wat ze kon produceren en wat ze kon begrijpen. Het laatste was namelijk hoger. Er was een achtergesteld tempo van de ontwikkeling van het toe-eigenen van de taal, maar wat nog typerender was: ze gebruikte haar rechterhersenhelft voor taal. Dat is vreemd, want we hebben eerder uitgelegd dat de moedertaal gelateraliseerd is in de linkerhersenhelft. Voor wetenschappers die onderzoek doen naar tweedetaalverwerving is dit niet zo vreemd, want een tweede taal is meestal juist gelateraliseerd in de rechterhersenhelft. Hoe komt dit nu?

Tweede taalverwerving

Hierbij komt de critical period hypothesis weer om de hoek kijken. Het is volgens deze hypothese niet mogelijk om na een bepaalde leeftijd taal nog op een normale manier taal te verwerven, doordat de hersenen haar plasticiteit verliest gedurende de fysiologische ontwikkeling van de hersenen en de specialisatie van de verschillende delen. Hierdoor zou Genie dus niet meer het niveau van native competence kunnen bereiken met haar moedertaal, omdat ze het Engels pas leerde nadat deze periode voorbij was. Daardoor spreekt ze haar moedertaal dus als iemand die het als een vreemde taal heeft geleerd.

Maar dit geval kwam in 1970 aan het licht en in de tussentijd is er de nodige nuance aan gegeven. Taal is namelijk niet een brok dat je als geheel in een stijgende lijn leert. Ze bestaat uit verschillende onderdelen als fonologie, syntaxis, morfologie en lexicon. Er wordt nu gezegd dat er voor elk aspect van taal een verschillende kritieke periode is. Ook ziet men bij de kritieke periode geen absolute grens waarna de mogelijkheid tot het bereiken van native competence onbereikbaar is. De grens wordt nu meer gezien als een punt waarna de mogelijkheden tot het bereiken van native competence van een vreemde taal gestaag minder worden, in plaats van dat ze na dit punt radicaal afnemen. Dit is zo, omdat er genoeg voorbeelden zijn te noemen van oudere personen die het wel hebben klaargespeeld. Hierin schuilt ook meteen de zwakte van de critical period hypothesis: er is namelijk maar één persoon nodig die zich na de kritieke periode een tweede taal eigen maakt op het niveau van moedertaal en het tegendeel van de hypothese is bewezen. Onderzoek hiernaar zal dan ook, zeker van de tegenstanders van deze hypothese, nog wel een tijdje doorgaan.

De bedoeling van een forum is een probleem voor te leggen, een vraag te stellen dus, of een discussie uit te lokken.

Wat wil je?