Zonnebloemklok van Kircher

jkien

Een botanische vraag in verband met de vraag hoe lang de misvatting dat zonnebloemen de zon volgen al bestaat:

In de 17e eeuw beweerde Kircher dat hij een klok had gebouwd met een wijzer die bepaalde plantenzaden bevatte waardoor hij altijd naar de zon wees, ook als het bewolkt was en 's nachts. De zaden zouden gevoelig zijn voor de 'magnetische' kracht van de zon. Die klok wordt aangeduid als de zonnebloemklok of heliotrope klok van Kircher. De zaden worden op internet afwisselend aangeduid als zaden van de zonnebloem, of van solanum/nachtschade [1,2,3], of specifiek solanum montanum [4]. In zijn boek over magnetisme beschrijft Kircher de klok met deze tekening. De planten op de tekening zien er wat mij betreft uit als zonnebloemen met uitgebloeide bloemhoofden vol zaden. Is er een toevallig een plantenkenner die kan vaststellen of de tekening een zonnebloem of een solanum is?

Jan van de Velde

Overduidelijk een composiet en in dit verband dus ongetwijfeld een zonnebloem (Helianthus). Weliswaar eentje met meerdere kransen met (gele) straalbloemen, zodat wij hem niet direct herkennen van de plaatjes op het margarinepotje.

: zmargarine.jpg (16.18 KiB) 1961 keer bekeken

De zonnebloem op dat plaatje van Kircher is overigens nog lang niet uitgebloeid, en verder fors gestileerd.

Misschien wordt het zo een beetje duidelijker:

: zkircher.jpg (115.06 KiB) 1961 keer bekeken

Gele straalbloemen, rond een hart met bruinige buisbloemetjes.

Een hyperlevende frisse bloem dus, (anders zouden die gele straalbloemen bruinig verdord naar beneden druilen) nog geen zaadje in zicht. Trouwens, de wijzer in het hart van die bloem zit daar op deze tekening geheel voor niks: een geopende zonnebloem vertoont geen heliotropisme meer

:

http://nl.wikipedia....wiki/Zonnebloem

Bloem

Het bloemhoofd kan een diameter hebben tot wel 30 cm. Zonnebloemen worden gewoonlijk 1,5 tot 3,5 meter hoog. Er zijn zelfs uitzonderlijke gevallen bekend waarbij de zonnebloem een hoogte van 5 meter wist te bereiken.^[1] Ook kan een plant meerdere bloemhoofden voortbrengen. Onvolwassen planten waarvan de bloemknop nog niet geopend is, vertonen heliotropisme: overdag draait de bloemknop op zonnige dagen mee met de zon. 's Nachts keert de bloemknop terug naar de oostelijke stand. Deze dagelijkse beweging wordt bewerkstelligd door ongelijke groei/celstrekking van de bloeistengel. Een zonnebloem heeft namelijk geen pulvini (bladkusentjes)! Tegen de tijd dat de bloem zich opent, verstijft de bloeistengel in de oostelijke stand. Daardoor wijzen bloeiende zonnebloemen de hele dag naar het oosten; hun heliotropisme is dan voorbij.

Die Kircher is de zaak dus fors voor het lapje aan het houden.......

jkien

Goed, Kircher zaaide vooral verwarring ...

Iets over de misvatting. Ik kwam nu via google een paar beschrijvingen tegen van 16e en 17e eeuwse botanici die de zonnebloem wel een zonvolger noemen. Botanici uit die tijd deden meestal hun best om zelf objectief waar te nemen en geen mythes na te vertellen. De eerste wetenschappelijke beschrijving is van Monardes.

* Monardes zegt volgens een Engelse vertaling uit 1577, van Frampton: "his ﬂower doth tourne itselfse continously towardes the Sunne". [1]

* Clusius: "Als de Sonne opstaet, dan keert dese bloeme haer opperste ter Sonnen waert, als dese soorten van Sonnewend pleghen te doen." (in een bijvoegsel bij de beschrijving van de zonnebloem, in een door Ravelingen in 1608 samengestelde heruitgave/bewerking van het Cruyde boeck dat Dodoens in 1554 publiceerde) [2]

* Mattioli volgens een Duitse vertaling: "Sonnblumen: disz Kraut, welches man von den glietzenden Blumen, und auch, dasz sie sich den gantzen tag mit der Sonnen umbwenden, Sonnblumen, im Latein Flos Solis nenne" [3]

Op grote zonnebloemvelden in Frankrijk en Spanje, en op veldjes in Nederland zie je geen zonvolgers, alleen zonnebloemen die naar het oosten wijzen. Misschien is de heliotropie van het bloemhoofd er toevallig uitgekweekt in het zonnebloemras van tegenwoordig? Maar wat daartegen pleit is dat er niets over te vinden is, alsof niemand gemerkt zou hebben dat de zonnebloem het zonvolgende gedrag verloor.

Bartjes

Bij het continu volgen van de zon (ook 's nachts) zou de bloem de steel toch aan gort draaien?

Bartjes

Bartjes schreef: ↑zo 19 aug 2012, 15:38
Bij het continu volgen van de zon (ook 's nachts) zou de bloem de steel toch aan gort draaien?

Correctie: wanneer de zonnebloem niet zo zeer met de zon mee draait als wel steeds de buiging richting zon aanpast, hoeft bovengenoemde mechanische probleem niet op te treden.

Jan van de Velde

http://www.geochembi...isms/sunflower/

R1, R2 and R3 (reproductive stages 1-3). Flower bud formation and growth. Sunflower bud exhibitsheliotropism: over the course of the day, faces of the buds move to track the sun from east to west, while at night they return to an eastward orientation. The early movement of immature heads to face the sun gives no photosynthetic advantage to the plant due to little efficiency of photosynthesis in the bud. However, the later locking of opened heads to face east might prevent overheating of the face at noon and, thus, preserve pollen viability and fertilization efficiency. Also, more radiation is intercepted by flowers facing eastward during early morning hours facilitating drying of the night dew and decreasing the likelihood of fungal attack. The tipping of the head is of advantageous at this stage in bringing the bracts of the involucre (a whorl of bracts subtending an inflorescence) into the best position for photosynthesis.

Maar de bijschriften bij de foto's halverwege (Eastward orientation of sunflower buds at sunset) lijken niet geheel in orde te zijn?

Jan van de Velde

in deze timelapse is mooi te zien hoe de buisbloemen in het hart in de loop der tijd openkomen.

http://www.youtube.c...feature=related

maar een timelapse waarop je duideljk kunt zien hoe een knop de zon volgt heb ik niet kunnen vinden

jkien

Maar de bijschriften bij de foto's halverwege (Eastward orientation of sunflower buds at sunset) lijken niet geheel in orde te zijn?

Ja, ze hebben oost en west verwisseld. N.a.v. jouw melding gaan ze het binnenkort corrigeren.

jkien

Bij het continu volgen van de zon (ook 's nachts) zou de bloem de steel toch aan gort draaien?

Correctie: wanneer de zonnebloem niet zo zeer met de zon mee draait als wel steeds de buiging richting zon aanpast, hoeft bovengenoemde mechanische probleem niet op te treden.

De arctische klaproos moet daar elke poolzomer goed over nadenken:

http://www.youtube.c...h?v=3MYJEm99MYQ

Bartjes

Leuk filmpje!

jkien

Een stapje verder met de datering van de misvatting. Ik kreeg even het vermoeden dat de misvatting ontstaan was door nieuwe (19e en 20e eeuwse) zonnebloemrassen, maar dat blijkt niet het geval. De misvatting wordt al in 1597 aan de kaak gesteld door Gerard: "The flower of the Sunne is called in Latine Flos Solis, taking that name from those that have reported it to turne with the Sunne, the which I could never observe, although I have endevored to finde out the truth of it; but I rather thinke it was so called bicause it doth resemble the radiant beames of the Sunne, whereupon some have called it ... the flower of the Sunne, or the Sunne-flower." [1]

Jan van de Velde

Kortom, slordige waarnemingen en beweringen waren er toen ook al. Het enige verschil met nu is dat blunders of leugens alleen maar sneller gekopieerd en verspreid kunnen worden dankzij internet.

Is dit hele onderwerpje in het kader van een wetenschapshistorisch onderzoekje of zo? Voor iemand als jij die zoals je zelf zegt niks met botanie vandoen heeft lijkt me het gedrag van zonnebloemen per se niet echt de reden van je vragen?

Geinig, dat wel..

.

jkien

Ja, een onderzoekje voor een stukje in de wikipedia.[1] Jaren geleden merkte ik op vakanties dat zonnebloemen niet de zon volgen maar naar het oosten wijzen. Ik heb het toen in de wikipedia gezet, het is tenslotte een amateurencyclopedie. Onlangs zag ik dat die paragraaf verslechterd was, en daarom ben ik nu op zoek naar nieuwe informatie, en naar de oudste bronnen. Het is geweldig wat er dan op internet boven water komt.

jkien

[url=http://www.geochembi...isms/sunflower/]http://www.geochembi...isms/sunflower/[/url] .... Maar de bijschriften bij de foto's halverwege (Eastward orientation of sunflower buds at sunset) lijken niet geheel in orde te zijn?

Ja, ze hebben oost en west verwisseld... N.a.v. jouw melding gaan ze het binnenkort corrigeren.

Ze hebben het inmiddels gecorrigeerd (Westward orientation of sunflower buds at sunset), mooi zo.

Wetenschapsforum

Laatste berichten

Nieuwsberichten

Zonnebloemklok van Kircher

Zonnebloemklok van Kircher

Re: Zonnebloemklok van Kircher

Re: Zonnebloemklok van Kircher

Re: Zonnebloemklok van Kircher

Re: Zonnebloemklok van Kircher

Re: Zonnebloemklok van Kircher

Re: Zonnebloemklok van Kircher

Re: Zonnebloemklok van Kircher

Re: Zonnebloemklok van Kircher

Re: Zonnebloemklok van Kircher

Re: Zonnebloemklok van Kircher

Re: Zonnebloemklok van Kircher

Re: Zonnebloemklok van Kircher

Re: Zonnebloemklok van Kircher