Wetenschapsforum

Uit de Volkskrant van Vrijdag 24 maart 2006 stond in het catern Forum het volgende artikel:

Nederland gaat vlijtig sparend ten onder

Door het regeringsbeleid en de recente voorstellen van het CPB nemen de besparingen in Nederland toe en verdwijnen miljarden naar het buitenland. Onbegrijpelijk beleid, vinden Ad Kolnaar e.a.

Nederland laat elk jaar 35 miljard euro liggen. Het is het spaargeld dat we samen verdienen maar niet uitgeven. Ten onrechte wordt nagelaten dat geld in te zetten voor bijvoorbeeld het opvangen van de lasten van de vergrijzing. Er is sprake van een merkwaardige, scheve situatie. Er wordt veel bezuinigd door de overheid. De burger moet op vele fronten inleveren. Het argument is steevast geldgebrek. Tegelijkertijd blijft de som onbenut geld, het nationale spaaroverschot, groeien. Dit valt niet te rijmen. Je kunt niet en massa's geld overhouden en suggereren dat er een fnancieringsprobleem is. Er moet iets mis zijn met het beleid.

Het gaat om meer dan wat alle Nederlanders jaarlijks afdragen aan inkomstenbelasting, aan vennootschapsbelasting of successierechten. Het is ook meer dan onze jaarlijkse uitgaven voor de gezondheidszorg. Slechts een fractie zou voldoende zijn om inkomstenderving wegens de invoering van het nieuwe ziektekostenstelsel of de energiekosten tegen te gaan.

Zou het geld volledig aan de burgers worden gegeven, dan zouden hun consumptieve uitgaven met zo'n 15 procent kunnen stijgen. Zou de overheid het helemaal opnemen dan kunnen de collectieve uitgaven (milieu, onderwijs, veiligheid, infrastructuur et cetera) ruim 25 procent hoger zijn. Daarbij is sprake van een structureel gegeven. Ieder jaar houdt Nederland een dergelijk groot en groeiend bedrag over. Ieder jaar zou het dus weer kunnen worden ingezet voor ons eigenbelang. Merkwaardig is het dat het CPB ook in zijn recente publicatie over de vergrijzing weer aan dit grote spaaroverschot voorbijgaat.Toch is het bedrag eveneens groot genoeg om er de totale kosten van de vergrijzing mee te dekken. Er bestaat in Nederland dus geen financieringsprobleem in verband met die vergrijzing.

Wegens het ontbreken van binnenlandse mogelijkheden wordt het overtollige spaargeld belegd in het buitenland. Daar levert het rente-inkomsten, dividenden, et cetera, op. Maar dat geldt ook als het in Nederland zou worden belegd. Wel zijn buitenlandse beleggingen veel riskanter. We zouden beter af zijn door met die spaargelden de Nederlandse economie te versterken. Nu blijven veel nuttige investeringen achterwege.

De reden van het grote spaargeldoverschot ligt voor een groot stuk bij ons pensioenstelsel. Des te opvallender is het dat de CPB-studies over de vergrijzing hieraan geen aandacht schenken. In tegenstellingen tot andere landen sparen wij voor de oude dag. Met deze besparingen worden vermogens gevormd. Deze zijn nodig als dekking voor de pensioenverplichtingen, waarbij verplichte dekkingsgraden gelden. De pensioenfondsen beleggen die vermogens. De vereiste vermogensgroei wordt gefinancierd uit de besparingen van de fondsen, dat zijn de saldi van de premie- en rentebaten en de uitgaven. Om die vereiste besparingen gaat het. Zij mogen niet worden gebruikt om de pensioenen te verhogen of de premies te verlagen. Zij moeten ook worden herbelegd. Beleggen kan bijvoorbeeld in aandelen of in staatsobligaties. Het geld wordt dan uitgeleend en daarvoor wordt een vergoeding betaald. De belegger krijgt in plaats van zijn geld een waardepapier. Dat kan hij later weer te gelde maken.

Als eerste gegadigde voor de belegging van de besparingen dient zich het Nederlandse bedrijfsleven aan. Maar dat heeft lang niet al onze nationale besparingen nodig. Vervolgens zou de collectieve sector ze kunnen inzetten voor nuttige zaken als belastingverlaging en/of uitgavenverhoging van de overheid, dus als financieringsbron voor tekorten. De voorziene uitgavenstijging door de vergrijzing (de AOW en de zorg) kan zo worden betaald. Door dat niet te doen, laat de overheid veel leencapaciteit onbenut. De burger wordt verplicht tot besparingen, maar er wordt niets mee gedaan. Zo ontstaat het spaaroverschot.

Per definitie vloeit dit naar het buitenland. De eis blijft dat de verplichte besparingen van de pensioenfondsen worden belegd. Kan dat niet hier dan moet het elders. Maar dan missen we de kans om het in onze economie en in ons belang aan te wenden. Dat kan slechts door het hier te beleggen. Met name bij de overheid.

Er is daarbij een kardinaal verschil tussen financieren van collectieve uitgaven met belastinggeld of met lenen. Het belastinggeld ben je kwijt: daar krijg je geen waardepapier voor terug. Dat is bij lenen anders. Daarmee is lenen - uiteraard binnen de grenzen van de nationale leencapaciteit - voor de burger echt een aantrekkelijker optie dan het betalen van belasting. Een overheid die weigert het landelijke spaaroverschot te gebruiken en wel fors belasting heft, neemt de burger bij de neus. En dat gebeurt nu.

Het CPB maakt het nog iets erger. Het pleit voor een financieringsoverschot bij de overheid, om de staatsschuld af te lossen. Dan neemt het nationale spaaroverschot nog verder toe. Wat daar de zin van is, is een raadsel. De burger moet van het CPB ook nog eens belastinggeld betalen waar de overheid niets mee doet. Met zo'n beleid wordt elke regering afgestraft door de kiezer, en terecht.

Zou de overheid het geld wel lenen, dan moet er rente worden betaald. Maar voor de nationale economie is dat vestzak-broekzak. De overheid betaalt rente aan de fondsen die dat geld moeten herbeleggen, teruglenen aan de overheid. Mits dat binnen redelijke grenzen blijft, dus binnen de ruimte van de leencapaciteit, en mits we ons pensioenstelsel handhaven, kan dat doorgaan tot het einde der tijden.

Er worden vaak formele argumenten aangevoerd om het spaargeld niet te gebruiken. De overheid is gebonden aan Europese afspraken. Volgens het Groei- en Stabiliteitspact mag het tekort niet hoger zijn dan 3 procent van het natinaal inkomen en moet worden gestreefd naar een overschot. Dit met het oog op een sterke euro. Het pact berust helaas op een vergissing. Niet een tekort van een overheid, maar een tekort of overschot van een land, het nationale spaaroverschot dus, is bepalend voor de positie van de munt. Binnen de muntunie geldt dat voor alle landen samen. Nederland met zijn grote overschot levert een onevenredig grote bijdrage aan de euro. De bedoelde Europese regels druisen in tegen het nationaal belang en berusten op een misvatting. Niet het financieringssaldo van de overheid maar het nationale spaaroverschot, dat is het exportoverschot, van de eurolanden had aan normen moeten worden gebonden. Zolang dat niet het geval is, moeten we niet instemmen met de Europese Grondwet.

Het huidige beleid staat los van de landelijke realiteit en moet dus om. In de eerste plaats moeten de politiek en het CPB het feitelijk bestaan van ons grote spaaroverschot niet langer negeren. Vervolgens moet worden besloten hoe we het aanwenden. Het belang van de burgers dient daarbij voorop te staan. Die zijn nu het kind van de rekening. Enerzijds lopen zijn lasten op, onder meer door de vergrijzing. Anderzijds wordt nagelaten de voorhanden mogelijkheden te benutten om die lasten aanzienlijk te verlichten. Als we zo'n onbegrijpelijk en fout beleid blijven volhouden, wordt vergrijzing een probleem. Dat hebben we dan wel aan onszelf te wijten.

Ad Kolnaar is hoogleraar algemene economie, DBJ. Schouten is emeritus hoogleraar economie en Jacques Sijben is emeritus hoogleraar economie.

Mijn samenvatting:

- er is een spaaroverschot van 35 miljard euro; spaargeld dat we samen verdienen maar niet uitgeven

- het nationale spaaroverschot blijft groeien; dit terwijl de burger moet bezuinigen. Er is dus geen financieringsprobleem. Het wordt echter wel zo gepresenteerd aan de burger

- in plaats van het geld te gebruiken om de uitgaven van de burgers te doen laten stijgen of het geld te gebruiken om collectieve voorzieningen (als milieu, onderwijs, veiligheid, etc.), wordt er nu driftig gespaard en blijft het geld onbesteed

- het spaargeld wordt in het buitenland belegd en verdwijnt dus zo van de binnenlandse markt en kan dus niet besteedt worden voor de Nederlandse economie

- de vermogensgroei van pensioenfondsen wordt gefinancierd uit besparingen van de fondsen (saldi van premie- en rentebaten en de uitgaven). Deze besparingen mogen niet worden gebruikt om pensioenen te verhogen of premies te verlagen. Dit geld moet worden herbelegd.

- het geld van de fondsen wordt nu nog te vaak in het buitenland belegd; hierdoor missen we de kans om het te besteden voor onze economie. Het geld kan beter in de Nederlanse economie worden geinvesteerd.

- uitgaven kunnen beter via overheidsleningen dan via belastinggeld kunnen worden gefinancierd, omdat je het belastinggeld kwijtraakt en bij lenen zorg je er voor dat het geld in het systeem blijft. Nu is de situatie zo dat de overheid belastinggeld incasseerd, maar het hierdoor ontstane overschot wordt niet bgebruikt voor de burger. De burger wordt dus zo bij de neus genomen

- het CPB pleit voor een financieringsoverschot om zo de staatsschuld af te lossen, waardoor het spaaroverschot nog verder toeneemt. En hiervoor moet de burger ook nog eens belastinggeld betalen, waar de overheid vervolgens niets mee doet.

- zou de overheid ipv belasting te vragen, geld zou lenen, dan moet er rente worden betaald. Die rente wordt vervolgens aan de fondsen betaald. Dit geld wordt vervolgens belegd en de overheid krijgt hieruit - via leningen - het geld terug. Dit is een cirkel die met enig verstandig beleid tot in het einde der tijden worden toegepast.

- het Groei- en Stabiliteitspact berust op een grove fout: niet het tekort van de overheid maar het tekort of overschot van een land (het nationale spaaroverschot) is bepalend voor de positie van de euro. Dit geldt dus voor alle landen in de EU samen. Daar Nederland een groot overschot heeft, is onze bijdrage onevenredig groot. De regels druisen in tegen nationaal belang en zijn berust op een misvatting. In plaats van het financieringssaldo van de overheid als norm, had er moeten worden gekozen voor een koppeling aan het nationale spaaroverschot.

- de politiek en het CPB moeten het feitelijk bestaan van een spaaroverschot niet langer negeren. Dit moet worden aangewend, met de burger als belangrijkste belanghebber.

- de lasten lopen door dit beleid hoog op (onder meer door de vergrijzing) en tegelijkertijd zijn er genoeg mogelijkheden om de lasten aanzienlijk te verlichten. Het wordt dus tijd om een beleidsverandering in te voeren en er voor te zorgen dat de lasten van de burgers dalen. Anders wordt vergrijzing een probleem. Geheel aan onszelf te wijten..

Sinds wanneer is sparen slecht voor de economie?

Sparen is juist uitermate goed! Hoe meer mensen sparen hoe beter! Enig logisch nadenken doet je dat meteen inzien.

de burgers sparen blijkbaar via pensioenfondsen 35 miljard per jaar bij elkaar. Dat doen we als appeltje voor de dorst. Dat geld wordt nu geïnvesteerd/belegd, zodat die beleggingen/investeringen later verkocht kunnen worden om later als aanvulling te dienen op de minimumuitkering die een AOW nu eenmaal is.

Nederlandse bedrijven hebben kennelijk geld zat, want dit geld vloeit volgens schrijver naar het buitenland. Goed mogelijk, geen idee. Ik zou dat geld in elk geval beleggen waar het het meeste opbrengt. En zo bezien is het misschien gewoon zo dat Nederlandse beleggingen gewoon niet zo goed opbrengen.

Verder oppert schrijver om dit geld uit te lenen aan de Nederlandse staat, zodat deze leuke dingen kan doen voor de mensen. (lastenverlichting). Eén probleempje. Die Nederlandse staat gaat dat ooit moeten terugbetalen aan ons.

Resultaat: we gaan nú lekker feesten (en daar zijn we toch al 20 jaar mee bezig) en leveren over een jaar of 10-15 alles weer in: meer AOW-premie betalen door de dan nog werkenden, minder AOW ontvangen door de dan gepensioneerden, want de staat heeft geen reserves.

Schrijvers zijn hoogleraren economie zo te zien. Lees ik nou goed dat ze voorstellen dat ik mijn spaargeld nú aan mezelf uitleen om op vakantie te gaan, en dan die lening later aan mezelf terugbetaal als aanvulling op mijn AOW?

kortom, ik snap er niks van.

PNCO merkte op

Het is het spaargeld dat we samen verdienen maar niet uitgeven

Dat doe ik ook, geld wat ik niet gebruik weer op de bank storten. Sparen. Als ik het opmaak kan ik niet sparen.

Het volgende wist ik niet:

Tegelijkertijd blijft de som onbenut geld, het nationale spaaroverschot...

Ik dacht dat de bank het weer uitleende aan particulieren en bedrijven en nu blijkt dat ze het achter in een kamer gooien, mooie boel. Nou ja zolang ik maar wat rente over m'n centen krijg Waar ze dat vandaan halen

Wordt in de Volkskrant misschien een keer uitgelegd

Jan van de Velde vat het wel mooi samen moet ik zeggen.

Geld aan jezelf uitlenen zodat je op vakantie kunt, en dan later aan jezelf terugbetalen als aanvulling op je AOW. Klinkt toch als een goed idee, nietwaar?

Helaas, dit topic bewijst maar weer dat veel economen dus niet analytisch kunnen nadenken, en daardoor soms onzettende redeneerfouten maken.

Boeiend studiemateriaal! Vooral omdat deze tekst ingaat op een uitzondering in de traditionele macro-economische analyse. Deze stelt namelijk dat de private uitgaven en investeringen zullen stijgen indien de overheid spaart, en omgekeerd, dat de private investeringen en consumptieve uitgaven zullen dalen wanneer de overheid meer of teveel uitgeeft. (Als de burger het gevoel heeft dat de overheid zal zorgen voor zijn pensioen, zal hij minder geneigd zijn om te sparen, en omgekeerd) (Investeringen nemen toe als de overheid minder uitgeeft, omdat zij minder nood zal hebben aan kapitaal, waardoor de intrest laag zal blijven, en dus de intrest op investeringskredieten in sé laag).

Wanneer zowel door de particulieren, de bedrijven als de overheid teveel gespaard wordt, ontstaat er een accumulatie van ongebruikte middelen. (Doordat iedereen nu spaart voor de vergrijzing, zal er zeker geen financieringsprobleem zijn. Het is echter onverstandig om met z'n allen teveel te sparen. De consumptie daalt dan, waardoor de economie stagneert. Men kan dit wel met buitenlandse consumptie of export opvangen, maar dit is geen eenvoudige zaak, zeker niet in een economie die voor een belangrijk deel op diensten gebaseerd is ). Een goede financiële instelling zoekt dus een manier om deze middelen te doen renderen. Door de gedaalde consumptie zullen NL bedrijven niet investeren, ondanks het lage rentepeil bij een te hoog geldaanbod. Dit impliceert dat men met het geld wel naar het buitenland moet trekken. Het geld wordt nu in een andere economie geïnvesteerd, waardoor deze economie gestimuleerd wordt. Op die manier wordt een buitenlandse economie competitiever. De Nederlandse economie ontvangt dan natuurlijk wel dividend en intrest, maar dit verdwijnt in het niets in vergelijking met de schade die een achteruitgaande, verouderde economie met zich meebrengt, doordat nuttige en noodzakelijke investeringen uitblijven. Bovendien zou een Nederlands bedrijf of die nederlandse overheid ook de voorgenoemde rente betalen, waardoor het uitlenen van geld aan het buitenland eigenlijk altijd nadeliger uitvalt dan wanneer men de waarde van dat geld in de eigen economie pompt.

Belangrijk is ook om aan te stippen waarom zowel overheid als private instanties sparen. Er worden veel belastingen geheven. De overheid spaart dit geld in plaats van het uit te geven, maar de burger merkt daar niets van, omdat hij geen waardepapier in de plaats krijgt. Hij ziet het als geld dat hij kwijt is, en daarom spaart hij zelf ook meer dan nodig is in het totale plaatje van de economie. In dat opzicht neemt de overheid de burger dus bij de neus.

De paragraaf m.b.t. de Europese context vind ik fundamenteel te weinig genuanceerd. Die 3% norm heeft inderdaad met inflatie te maken. Een stabiele munt zorgt voor vertrouwen in de economie, waardoor mensen geneigd zullen zijn te consumeren en de economie zodoende draaiende te houden. Toch heeft iedereen baat bij gezonde overheidsfinanciën. Het is natuurlijk wel zo dat teveel sparen in overheidsfinanciën niet aan te raden is. Een procyclisch beleid in tijden van economische stilstand is helemaal onverstandig, en moet, indien mogelijk vermeden worden. Dit betekent echter niet dat men de lidstaten mag toelaten geld te verkwisten. Wanneer bedrijven en gezinnen geen vertrouwen meer hebben in hun spilzieke overheid, zullen zij hun consumptieve en investeringsuitgaven drastisch verlagen, wat de economie helemaal in het slop zou duwen.

De zin m.b.t. het goedkeuren van de Europese grondwet is helemaal bij het haar getrokken, omdat er fundamenteel weinig nieuwe zaken in die grondwet staan. Het is eigenlijk een verzameling van zaken die allemaal al goedgekeurd zijn in verdragen die door EU lidstaten geratificeerd werden. Het is dus meer een symbolische tekst, waar natuurlijk wel een aantal nuances in vervat zitten, maar die geen verregaande gevolgen met zich zal meebrengen. Ik vind het jammer dat het artikel aangewend wordt om negatieve publiciteit te maken rond de Europese zaak. Het is algemeen geweten dat een versnipperd Europa op economisch vlak in de wereld een veel zwakkere positie zou hebben, zeker in verhouding tot opkomende Aziatische economieën. Het zou onverstandig zijn dit beleid terug te draaien. De eengemaakte markt is bovendien voor elke lidstaat een zeer belangrijk iets, zeker als je weet dat 75 tot 80 procent van de Europese handel, handel met andere EU lidstaten is. Een krant zou er beter aan doen haar lezers correct over de Europese zaak in te lichten, ipv. hippe anti-europa roddels rond te strooien.

Hopelijk begrijpen de "exacte" wetenschappers die dit lezen nu de logica die in deze tekst schuilt. Dat economie niet rigoureus te bewijzen valt, zoals wiskunde of natuurkunde, daar ga ik mee akkoord. Er is immers een constante evolutie in de realiteit die de economie tracht te beschrijven. Ik beschouw het snobisme van de exacte wetenschappers dan ook als een teken van onmacht om met een vakgebied om te gaan dat per definitie voortdurend verandert en per definitie vraagt om steeds in vraag gesteld te worden. Als handelsingenieur ben ik zowel exact als humaan gevormd, en ik kan U garanderen dat macro-economie in geen geval moet onderdoen voor lineaire algebra wanneer het over inzicht en logisch redeneren gaat. U kan dit misschien als een uitdaging beschouwen om de oogkleppen van het eigen vakgebied eens weg te nemen. Ik ben er van overtuigd dat een inleidende cursus in deze materie die uw leven beïnvloedt zonder dat u het zelf merkt, geestverruimend zal werken! Just do the test for yourself!

Bij deze lanceer ik dan ook een warme oproep aan alle economen die dit forum bezoeken, om consequent hun fantastische wetenschap te promoten in alle topics. We can be proud of it!

..

Mooie analyse Thnx! 8)