Alias namen.

[Alexander Hartmans]

Staat er op de klassieke voorstelling van de kruisiging niet INRI: Iesus Nazarenus Rex Iudeorum?

'Nazarenus'= van Nazareth.

Maria van Magdala= Magdalena

En in onze eigen geschiedenis: Boudewijn met de Ijzeren arm, Karel de Kale, Reinier Langhals....

Deze laatste is een bijzonder geval. De naam 'Longi colli' werd immers gegeven aan Reinier III, de kleinzoon van de overwinnaar van de Noormannen. Een aantal historici concludeerden daaruit dat de beul van de Noormannen niet Langhals was. Zij zagen echter over het hoofd dat 'Longi Colli' een genitief is = 'van' Langhals. Men duidde dus Reinier III aan als 'die van Langhals'.  Langhals wordt hier dus een soort familienaam.

In de jaren 50 van vorige eeuw promoveerde aan de VUB de historicus Lindemans, met een doctoraatsthesis over de oorsprong van een Brabantse familie.

Hij trachttte te bewijzen, wat hij naar mijn mening ook deed, dat men een stamboom in de omgekeerde volgorde kan maken.  

Men zoekt eerst de oudste vermelding en daalt zo af.

Welnu hij vond in een randgemeente van Brussel, Bever (Strombeek-Bever) de naam 'Reinout, meier te Beverne'. Een naam met functie en plaatsbepaling ter identificatie. Van deze 'meier te Beverne', stammen alle Van Bever's, in België af.

Dit is toch een mooi voorbeeld van hoe een verduidelijking ter identificatie, eerst epiteton wordt en dan familienaam.

Ziet men niet, tot op heden, zeker in Vlaanderen, aanduidingen als 'Jos van de Struise'?

De logica van dergelijke identificatie is niet anders dan de oorsprong van onze namen, zowel de voor- als de familienamen.

Zo wordt in Brabantse namen een een "aart-vorm" toegepast, welk aansluit op een andere naam zoals, Belgiaerts, Hagaerts, Rijnsaerts, Stalpaerts. Zo komen ook namen voor die verwijst naar andere mogelijke namen. In de 16e en 17e eeuw kwam de naam Ficx of Ficks in Breda voor. Een verklaring over de herkomst werd gezocht in de naam Vicktor of Frederick. Zo komen ook namen met als laatste letter: "s". Zoals Timmermans, Havermans, Akkermans/Ackermans, Hartmans. De "s" verwijst naar "zoon", zoals de zoon van Havermman. Vooral rond 1785-1795 komen dezelfde familienamen voor met of zonder "s".

[Dorus]

Lees juist een interessant artikel over Volendam.

Deze katholieke enclave in een protestants gewest bewaarde zijn eigenheid omdat de inwoners zelden of nooit buiten de gemeenschap trouwden. Er waren dus vele mensen met dezelfde familienaam. Welnu, om toch een onderscheid te maken begon men bijnamen te creëren, die verwezen naar bijzondere kenmerken, beroep etc.

Ik kan mij best voorstellen dat, in een tijd waarin reizen niet evident was, tot zo ongeveer 1900, datzelfde fenomeen zich overal heeft voorgedaan.

Allicht ligt ook daarin een verklaring voor bijnamen e.d.

[Alexander Hartmans]

Lees juist een interessant artikel over Volendam.

Deze katholieke enclave in een protestants gewest bewaarde zijn eigenheid omdat de inwoners zelden of nooit buiten de gemeenschap trouwden. Er waren dus vele mensen met dezelfde familienaam. Welnu, om toch een onderscheid te maken begon men bijnamen te creëren, die verwezen naar bijzondere kenmerken, beroep etc.

Ik kan mij best voorstellen dat, in een tijd waarin reizen niet evident was, tot zo ongeveer 1900, datzelfde fenomeen zich overal heeft voorgedaan.

Allicht ligt ook daarin een verklaring voor bijnamen e.d.

Beste Dorus,

Jij breng iets naar boven, van wat ik al jaren geleden ondekte. Volendam is niet de eerste en de beste dat inwoners van die plaats dat families onderling met elkaar huwden en nageslacht kregen.

Mijn grootvader, werd in 1887 in Ooltgensplaat geboren. Hij kwam uit een gezin van 13 kinderen, waarvan maar 9 van hen in leven bleef. Ik onderzocht hoeveel neven en nichten hij had, ooms en tante's en hoeveel neven en nichten zij hadden. Mijn onderzoek betrof vier belangrijke families, zoas Dorsman, Van Kempen, Van Gent, Hartmans. Totaal over 3 a 4 generatie kwam de teller op ruim 500 personen te staan. Het gevaar van een dichte gemeenschap is, dat inteeld onderling voor biologische en genetische problemen zorgden. Soms zijn er complete familie daardoor uitgestorven en zij die overleefden stierven kinderloos of met nageslacht dat er nog erger aan toe was.

Namen als "Domme Jan" of "krankzinnige Toos" waren een feit geworden. Lichaamelijke afwijkingen waren ook het middelpunt van burgerlijke spot, zoals "kromme Frans" of "Kreupele Teunis". In de vroege Middeleeuwen kreeg epaalde Edelen een bijnaam Zoals Karel de Kale, of een ander eldeman die de bijnaam kreeg Jan met den lippe (bedoeld werd Jan van Glymes, markies uit Bergen op Zoom, uit het nageslacht Van Boutershem.

[Dorus]

Heette de moeder van Karel de Grote niet 'Berthe met de grote voeten'?

Los daarvan. Uw onderzoek. Zijn er ook bijnamen uit uw assortiment tot familienaam geworden?

Ik denk aan bv. de lange, de' korte, dek ezel = dekesel etc.

[Alexander Hartmans]

Heette de moeder van Karel de Grote niet 'Berthe met de grote voeten'?

Los daarvan. Uw onderzoek. Zijn er ook bijnamen uit uw assortiment tot familienaam geworden?

Ik denk aan bv. de lange, de' korte, dek ezel = dekesel etc.

Jazeker. Zo heette de familienaam Grootenboer vroeger De Haan of Dye Haene (15e eeuw). Ook was een voorvader van mij met de naam Dyrck Willems Rijnsaert, "dye men noemde Stockvisch alias den Barbyer" (Breda, Weekamer rekeningen 1553). In Breda bestaond een huis die de 3 Stockvissen werden genoemd. Zo waren er ook verschrijvingen van familienamen zoals Nelemans in Neelemans of Neelman. Vaak zijn familienamen ontleed vanuit aliasnamen en die later weer zijn verbastert. In mijn verzameling van familienamen met of zonder alias is bijzonder groot, niet extreem, maar aanzienlijk. Ik zal, wanneer het mijn schikt om uit te zoeken, een aantal vermelden.