Uitzonderingen bevestigen NOOIT regels

[AIL]

Ik heb me ook altijd afgevraagd wat dit toch voor een debiele uitdrukking was totdat ik laatst ook besefte dat, wat TD! al zegt, er alleen een uitzondering kan zijn als er ook een regel is.

Dit doet overigens niets af aan het feit dat de uitdrukking het meest gebruikt lijkt te worden door mensen die in een betoog worden tegengesproken, en toch nog hun gelijk willen behalen door juist te suggereren dat de uitzondering in se de regel bevestigt, wat natuurlijk debiel is, hetgeen ik in mijn eerste zin al suggereerde!

[Fikret]

Volgens mij was dit een uitdrukking dat in eerste instantie ontstaan was door Johan Cruyff zijn voetbalfilosofie (het zogenaamde Cruijffiaans). Met "de uitzondering bevestigd de regel" doelde hij op dat een uitzondering, een regel nog niet ongeloofwaardig maakt.

[albert davinci]

Nee hoor. Cruijf heeft de indrukking inderdaad populair gemaakt maar de uitdrukking is al oud. Ik heb die uitdrukking zo'n 10-15 jaar geleden voor het eerst gehoord. Het is een goede uitdrukking eens je het begrijpt. Ook ik heb even nodig gehad om er aan te wennen. Zonder regel is er geen uitzondering mogelijk dus als er een uitzondering is dan weet je dat er een regel is.

AIL

Debiel is nogal grof he, onnodig grof.

Ik denk dat mensen het ook doen om het wat luchtiger te maken. [Edit Veertje: AIL vraagt zich (in een door mij verwijderde post) af wat het probleem ermee is om de uitdrukking debiel te noemen. Graag die discussie verder via PB afhandelen.]

[Kraus]

Beste iedereen, eigenlijk kom ik niet vaak op het taalwetenschappen forum, maar er is een correct Nederlands spreekwoord wat mij doet schuimbekken. Kan iemand mij een regel geven die door een uitzondering wordt bevestigd? Het is toch een debiel spreekwoord? Ik ben er nu al een jaar of vijf naar op zoek. Kijk ik snap het als spreekwoorden een beetje vreemd zijn, een rare vergelijking bevatten of chargeren, maar gewoon onzin ben ik niet gewend.

Ik denk dus dat mijn vraag twee ledig is:

1. Heeft iemand een uitzondering die de regel bevestigd.

2. Zijn er meer spreekwoorden die echt niet kunnen (dus niet onwaarschijnlijk zijn, of raar zijn, maar ECHT niet kunnen.)

De regel is dat hoog geschoolde personen foutloos Nederlands zouden moeten schrijven.

De uitzondering op die regel is hierboven te vinden

Beetje flauw natuurlijk maar het geeft wèl antwoord op de vraag (al is die al wat oudbakken): dit is precies wat het spreekwoord bedoelt te zeggen.

[Schooljuf]

Beetje flauw natuurlijk maar het geeft wèl antwoord op de vraag (al is die al wat oudbakken): dit is precies wat het spreekwoord bedoelt te zeggen.

Doe het dan zelf ook: het accent grave als nadrukteken is al sinds 1995 niet meer correct.

[qrnlk]

Ik denk dat bovenstaande is afgeleid van: exceptio probat regulam in casibus non exceptis (Zie wikipedia)

Een alternatief die ik wel eens gebruik: De uitzondering beproeft de regel. (Maar dit betekend strikt dus iets anders.)

[Erik Leppen]

Een ambulance mag met sirene en zwaailicht wél door rood licht rijden.

Deze uitzondering impliceert het bestaan van een regel die zegt dat je niet door rood licht mag rijden.

Het feit dat een ambulance met zwaailicht wel door het rode licht mag rijden, hoeft niet te impliceren dat het normaal nooit mag.

Het feit dat het een uitzondering wordt genoemd, wel.

Ik denk dat je het zo moet zien: als er geen regel zou zijn over iets, dan kan men niet spreken van uitzonderingen. Als er geen regel is over door rood rijden, dan is het niet uitzonderlijk dat dat gebeurt en mag je het geen uitzondering noemen. Het feit dat we het "door rood rijden van een ambulance met zwaalicht en sirene" een uitzondering noemen, geeft aan dat het in strijd is met iets algemeners, en dat iets is noodzakelijkerwijs een of ander "algemeen geldend iets" (oftewel een regel) die zegt dat de ambulance, omdat het een voertuig is, dat eigenlijk niet zou mogen, maar in dit speciale geval is een uitzondering gemaakt.

[ypsilon]

Ik resumeer nog even SQ's redenering, want ik denk dat hier nogal wat wordt herhaald. Als je een zeer stringente logisch regel hebt, dan ontkracht een uitzondering die regel. (Het voorbeeld van de ambulance is natuurlijk een beetje problematisch, want met zo'n uizonderingsregel springen de meeste logica's niet zo vlot om.)

regel: "Alle A zijn Q"

observatie: "X is een A, en is niet Q"

conclusie: "Niet alle A zijn Q" (d.i. de enige geldige conclusie)

Maar er is reeds betoogd dat dit metaforisch opgevat dient te worden.

[dennis00]

http://nl.wikipedia.org/wiki/Wijn

Wordt de uitdrukking hier correct toegepast?

[taalprof]

Het is natuurlijk ook een retorisch spreekwoord. Het neutraliseert een tegenvoorbeeld met de uitspraak dat het maar een incident is dat juist door zijn incidentele status de regel bevestigt.

[Snow white]

@ Taalprof

Ja, dat klopt en dat is precies wat ik zo storend vond aan dit spreekwoord.

Een geschiedenisleraar op mijn middelbare school gebruikte dit spreekwoord als standaard antwoord wanneer een leerling iets opmerkte dat niet klopte aan de lesstof. Hierdoor werden de zogenaamde uitzonderingen nooit serieus besproken en werd er ook nooit kritisch gekeken naar de regels.

Ik begrijp uit alle voorgaande reacties hoe de uitspraak in elkaar steekt: regels impliceren dat er uitzonderingen (kunnen) zijn en het een sluit het ander niet uit. Ik stoor mij er echter aan dat veel mensen stoppen na het opdreunen van dit spreekwoord. Het is namelijk niet alleen mijn geschiedenisleraar die zich hieraan brandde. Mensen gebruiken dit spreekwoord maar al te graag wanneer iemand hen een situatie aan kan wijzen waarin hun beweringen onjuist bleken.

Mijn punt is dit: op het moment dat je gesprekspartner zegt ''uitzonderingen bevestigen de regel'' is het onderwerp voor mij pas net begonnen en nog geenszins afgedaan. Hoeveel uitzonderingen bevestigen de regel? Na hoeveel uitzonderingen ga je toch eens even 'checken' hoe solide die regel eigenlijk in elkaar steekt? Welke foutkans laat je toe wanneer je je (uit gemakzucht) op dit spreekwoord berust?

Ik begrijp dankzij dit topic hoe het spreekwoord in elkaar zit, maar ik ben nog steeds niet voldaan wanneer dit de repliek zou zijn van mijn gesprekspartner. Voor mij blijft er namelijk nog een aantal vragen open.

[qrnlk]

Ik begrijp uit alle voorgaande reacties hoe de uitspraak in elkaar steekt: regels impliceren dat er uitzonderingen (kunnen) zijn

Strikt genomen net andersom volgens mij?

Het gegeven dat een uitzondering is of gemaakt wordt bevestigd dat er een regel is, anders zou men immers geen uitzondering hoeven maken.

Echter, de toepasbaarheid in deze zin is zeer beperkt: de uitzondering bevestigd slechts dat er "een regel" is, slechts het bestaan ervan wordt impliciet bevestigd. Uit de uitzondering kun je de regel, tenzij deze triviaal is, dan ook niet afleiden. Dit is een subtiel onderscheid dat gemakkelijk over het hoofd gezien kan worden.

De uitdrukking "De uitzondering bevestigd het bestaan van een regel" klinkt heel wat minder overtuigend 8)

Ik geef zelf de voorkeur aan de uitdrukking "De uitzondering beproefd de regel" die men in essentie kan bezien als de basis van de wetenschap.

[Grytolle]

Strikt genomen net andersom volgens mij?

Het gegeven dat een uitzondering is of gemaakt wordt bevestigd dat er een regel is, anders zou men immers geen uitzondering hoeven maken.

Echter, de toepasbaarheid in deze zin is zeer beperkt: de uitzondering bevestigd slechts dat er "een regel" is, slechts het bestaan ervan wordt impliciet bevestigd. Uit de uitzondering kun je de regel, tenzij deze triviaal is, dan ook niet afleiden. Dit is een subtiel onderscheid dat gemakkelijk over het hoofd gezien kan worden.

De uitdrukking "De uitzondering bevestigd het bestaan van een regel" klinkt heel wat minder overtuigend 8)

Ik geef zelf de voorkeur aan de uitdrukking "De uitzondering beproefd de regel" die men in essentie kan bezien als de basis van de wetenschap.

je schrijfd gelijk ik

[Phys]

Het gegeven dat een uitzondering is of gemaakt wordt bevestigd dat er een regel is

de uitzondering bevestigd slechts dat er "een regel" is

"De uitzondering bevestigd het bestaan van een regel"

"De uitzondering beproefd de regel"

Dit doet me in het taalkundeforum wel erg pijn aan de ogen

Het is namelijk niet alleen mijn geschiedenisleraar die zich hieraan brandde. Mensen gebruiken dit spreekwoord maar al te graag wanneer iemand hen een situatie aan kan wijzen waarin hun beweringen onjuist bleken.

Volgens mij wordt dit spreekwoord juist meestal niet-serieus gebruikt. Als iemand een gat in een betoog van me schiet, kan ik zeggen 'uitzonderingen bevestigen de regel ", mét knipoog dus: ik geef toe dat er een fout (uitzondering) is, maar maak me er met een grapje vanaf. Volgens mij deed jouw geschiedenisleraar dat ook. Natuurlijk heeft het spreekwoord op deze manier weinig waarde.

De enige serieuze manier om het te gebruiken is volgens mij zoals taalprof schreef: iemand wijst op een uitzondering, maar die is zo groot (zo zeldzaam), dat je het als flauw of irrelevant beschouwt om op basis daarvan de regel te moeten ontkrachten.

[ypsilon]

Volgens mij wordt dit spreekwoord juist meestal niet-serieus gebruikt. Als iemand een gat in een betoog van me schiet, kan ik zeggen 'uitzonderingen bevestigen de regel ", mét knipoog dus: ik geef toe dat er een fout (uitzondering) is, maar maak me er met een grapje vanaf. Volgens mij deed jouw geschiedenisleraar dat ook.

Maar dat doet niets af aan het punt van Dido: of het nu gemakzucht is of een grapje om er vanaf te zijn, feit blijft dat je hierdoor niet verder op de uitzondering/fout ingaat. Soms kan dat best en is het niet nodig om erop in te gaan, maar een leraar behoort uitleg te geven en niet gewoon zijn lesje op te dreunen met een standaard-repliek als er een fout in dat lesje gevonden wordt.